O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta

Ayrim erituvchilarning UB sohadagi yutilish qiymatlari

Erituvchi	, nm	,(20-25^0 S)
Suv	195	78,5
Metil spirti	210	32,6
Etil spirti	207	24,3
Xloroform	246	4,8
Atseton	331	20,7
Dioksan	215	2,2
Benzol	280	2,3
Geksan	199	1,9
Siklogeksan	211	2,0

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. James W. Robinson, Eileen M. Skelly Frame, George M. Frame II Undergraduate Instrumental Analysis // Crystallography, Rigaku Americas
Corporation, The Woodlands, TX. www.rigaku.com/smc. © Rigaku Corporation. 2.Loginova N.V., Polozov G.I. Vvedenie v farmatsevtichekuyu ximiyu Minsk,
Elektronnaya kniga BGU, 2004.

3. 
   Farmatsevtichna ximiya pod redaktsii P.O. Bezuglogo, Xarkov - 2002 g.
   
4. 
   Farmatsevtichniy analiz pod redaktsii P.O. Bezuglogo, Xarkov -2001 g.
   
5. 
   Maksyutina N.P. i dr. Metodы analiza lekarstv, Kiev, 1984.
   
6. 
   Arzamastsev i dr. Analiz lekarstvennыx smesey. Moskva 2000 g.
   
7. 
   "Dori vositalarining sifatini nazorat qilish va standartlash" fani uchun o‘quv qo‘llanmasi (Elektron darslik) Mualliflar jamoasi.
   
8. 
   Mavzular bo‘yicha uslubiy qo‘llanmalar.
   
9. 
   Rukovodsvo k laboratornыm zanyatiyam po farmatsevticheskoy ximii, pod redaktsii A.P.Arzamastseva, Moskva, 2001 g.
   

6. Mavzu: Differensial fotometriya. Fotometrik titrlash. Fotometrik usulining individual vositalarini va ularning aralashmalarini miqdori

taxlilda qo„llanilishi.
Reja :

4. 
   Differensial fotometriya xaqida tushuncha.
   
5. 
   Fotometrik titrlash usulida dori moddalarning taxlili.
   
6. 
   Individual vositalarini va ularning aralashmalarini miqdori taxlilda qo‗llanilishi.
   

Differensial fotometriya. Fotometrik titrlash. Dori vositalarini aralashmasini miqdorinifotometrik usulda aniqlash.

Differensial fotometriya usuli fotometrik aniqlashlar diapozonini kengaytiradi. Solishtirma eritmasi o‗rniga erituvchi emas, ma‘lum konsentratsiyali tekshiriluvchini eritmasidan olinadi.

Masalan: Solshtirish eritmasini zichligi A₀ = 1,1 (ya‘ni masalan: Su ni qandaydir

% li eritmasi olinib, A o‗lchanadi).

Tahlil qilinuvchi eritma A_x = 1,8 bo‗lsa, differensial fotometriya usulda o‗lchanganda shu farq olinadi.

A_farqi =A_x – A₀ = 1,8 – 1,1 = 0,7

Differensial fotometriyada kalibrovka grafigi tuzilganda noldan boshlanmaydi. A_x = A₀ + A₁

S_x = S₀ + S₁

Fotokolorimetriya usulida, eritmadan o‗tayotgan nurlar oqimining to‗lqin uzunligi keng diapozonda (30 – 50 nm) o‗zgaradi, shuning uchun bu nurlar polixromatik nurlardir. Bu esa tahlilni aniqligini kamaytiradi.

Tahlilni aniq bajarish uchun spektrofotometrdan foydalaniladi. Bu asbobda monoxromatik nurlar hosil qilinadi. Monoxromatiki nurlar bir xil to‗lqin uzunligiga ega. Bu esa tahlilni aniqligini oshiradi.

Fotokolrimetriya usuli bo‗yicha rangli moddalarni tahlil qilinadi. Spektrofotometriya usuli bo‗yicha rangsiz moddalarni ham tahlil qilinadi.

Spektrofotometrda oq nurlarning parchalanishi maxsus prizma yoki difraksion

reshetkalar orqali bajariladi.

Prizmani burish bilan eritma solingan kyuvetaga har xil to‗lqin uzunligidagi monoxromatik nurlarni yo‗naltirish mumkin.

Eritmadagi moddaga nurni yutilishini _max bilan belgilanadi.

Spektrofotometriya – to‗lqin uzunligiga qarab, ultrabinafsha nurlar (UB), ko‗rinuvchan (K) va infrakqizil (IQ) spektr sohalariga bo‗linadi.

UB va K sohalarda nurlarni yutilishi elektronlar ba‘zi bir orbitalarida nurlarni kvantini yutadi va u kataroq, yuqori energetik qavatga o‗tadi. Ko‗pchilik holatlarda bunday spektrlarni elektron spektrlar deyiladi.

IQ – spektrlarda esa nurlar kvantini – ba‘zi bir funksional guruhlar yutadi. Natijada o‗zining energetik qatlamidagi tebranma va aylanma harakatini o‗zgartiradi.

UB va K sohalarda spektrofotometrik o‗lchashlik uchun 2 turdagi asboblar ishlatiladi:

1. 
   Registratsiya qilmaydigan asboblar
   
2. 
   Registratsiya qiladigan asboblar
   

Registratsiya qilmaydigan asboblarga SF-4A, SF-16, SF-26 qiradi. Registratsiya qiladiganlarga SF-8, SF-9 (UB, K), SF-18 (K) kiradi.
Spektrofotometrda eritmaning optik zichligini aniqlab, so‗ng shu eritmada erigan modda konsentratsiyasini topish mumkin.

l c A = E

E - molyar yutilish koeffitsienti (% yoki molyar).
S - konsentratsiya
l – kyuveta qalinligi
E - har qaysi moddaning o‗ziga xos turg‗un qiymatdir.
Optik analiz usullari kimyoviy tadqiqotlarda keng tarqalgan va amaliy jihatdan katta ahamiyatga ega.
Hozirgi zamon optik analiz usullarida aniqlanayotgan moddani fizik yoki fizik– kimyoviy xossalari (matematik yoki grafik bog‗liqligi) o‗rganiladi.
Kimyoviy analizda to‗g‗ri usulni tanlash analitikning malakasiga bog‗liq.
Har bir usulni ishlatish uchun usulning afzalligini, kamchiligini va metrologik xususiyatlarini bilish kerak.

• 
  Atom yoki molekulalarning ichki energiyasi bu uning aylanma energiyasi, yadrolarning tebranma energiyasi va elektronlarning harakat energiyasi yig‗indisidan iborat.
  
• 
  Ma‘lum bir energetik satxda molekulaning umumiy energiyasi:
  
• 
  E= Eayl + E tebr +E el
  
• 
  Atom yoki molekulaga tashqaridan biror energetik ta‘sir bo‗lmasa,ular eng pastki asosiy energetik holatga joylashadi.
  
• 
  IQ nurni yutilishi molekulani tebranma va aylanma energiyasini o‗zgarishiga olib keladi.
  
• 
  UB va ko‗rinadigan spektrlarning yutilishi elektronlar energiyasining o‗zgarishiga ham olib keladi, natijada valent elektronlari asosiy holatdan qo‗zg‗algan holatga, ya‘ni yuqori energetik pog‗onaga o‗tadi.
  
• 
  Molekulalar ma‘lum bir nurlarni yutgandan keyin ularning energiyasi ortadi va pastki energetik pog‗onadan ( E0) yuqori energetik pog‗onaga (E) o‗tadi.
  
• 
  E*>E0_-yutilish
  
• 
  E*