O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta

2.1. Jismoniy tarbiya darslarini maqsad va vazifalari 

Darsga qo‘yilgan maqsad, qator vazifalarni izchillik bilan amalga oshirish 

orqali hal etiladi. Shunday qilib vazifa maqsadga erishish bosqichi hisoblanadi. 

Agar  masalan,  o‘qituvchi  o‘quvchilarda  insonparvarlikni  rivojlantirishni 

maqsad  qilib  qo‘ygan  bo‘lsa,  bu  holda  u  qator  vazifalarni  izchillik  bilan  hal 

etmog‘i  zarur:  bolalarda  o‘z  o‘rtoqlariga  nisbatan  qadr-qimmatni  o‘yg‘otish, 

o‘rtoqlarini  muvaffaqqiyatsizliklaridan  kulmaslik,  do‘stlari  bilan  umumlashish 

vaziyatini yaratish, darsda va darsdan tashqari hollarda o‘zaro yordam qoidasini 

kiritib  borish  zarur.  O‘quvchilarni  ozodlikka  o‘rgatib  borib,  kostyum,  oyoq 

---

 

 

24 

kiyimi, soch tarashi, mashg‘ulot o‘rni, asbob –anjomlarga qator talablarni kiritib 

borish  zarur.  Bunda  bir  vaqtni  o‘zida  ahloqiy  va  estetik  tarbiya  vazifalari  hal 

etilib beriladi.  

Darsning  tarbiyaviy  imkoniyati  o‘quv  materialini  mazmunidan  kelib 

chiqadi.  Saf  mashqlari,  birgalikda  bajarilgan  harakat  faoliyatlari  intizomni 

tarbiyalaydi.  O‘yinlar  bolalarda  o‘zaro  aktiv  munosabatni  oshiradi,  demak 

o‘rtoqlik, 

jamoatchilikni 

tarbiyalaydi. 

Harakatli 

o‘yinlarni 

tarbiyaviy 

imkoniyatlari  ularni  mazmunidan  iboratdir.  Masalan,  “Kosmonavtlar”,  “Otliq 

sportchilar” tengqurlariga nisbatan diqqat muomalasini tarbiyalaydi. 

O‘qituvchining  sportchilarning  qahramonliklari  haqidagi  suhbati  katta 

tarbiyaviy  ahamiyatga  ega.  Bu  ma’lumotlarni  e’lon  qilganida  darsning  me’yori 

buzilmasiligi kerak. 

Vazifalarni  qo‘yish  jarayonida  o‘quvchilarda  ularda  qanday  bajarish 

haqida  aniq  tushuncha  hosil  qilish  zarur.  Shundagina  o‘quvchilarga  qo‘yilgan 

vazifalarga  nisbatan  ongli  muomalal  va  faolligi  ortadi.  Agarda  qo‘yilgan 

vazifalarni  har  xil  usullar  bilan  xal  etish  imkoni  bo‘lsa,  ularni  aytib 

o‘quvchilarga  eng  yaxshi  variantlarini  tanlab  olishlari  uchun  berishlari  kerak. 

Ayniqsa buni yuqori sinqlarda dars o‘tganda amalga oshirish zarur. 

Qo‘yilgan  vazifalar  vaqt  limitiga  muvofiq  bo‘lishi  va  uning  irodasi 

o‘quvchilarga tushunarli bo‘lib uni bajarishi darajasi o‘zlarini baholay bilishlari 

kerak. Har bir darsda o‘qituvchi ko‘p vazifalarni hal etadi, ammo asosiy diqqatni 

o‘tilayotgan  dars  vazifasiga  qaratadi.  O‘rgatish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  bunday 

vazifalar darsga ikkita uchta kiritilishi mumkin, ayniqsa sport o‘yinlarida. Ularni 

o‘qituvchi  darsning  boshlanishida  o‘quvchilarga  e’lon  qilinadi.  Shuning  bilan 

birga  darsni  tarbiyaviy  va  sog‘lomlashtirish  ahamiyati  olg‘a  turmog‘i  kerak. 

Masalan,  o‘quvchilarni  ikki  tomonlama  o‘yinga  jalb  etib,  g‘alabaga  erishish 

uchun jamoa bo‘lib ko‘rinishni ahamiyatini eslatib qo‘ymog‘i zarur. 

Darsni  vazifasi,  ularni  qo‘yilishi  va  o‘quvchilar  ongiga  etkazilishida 

jismoniy  tarbiya  bo‘yicha  ishlarni  boshqa  formalari  bilan  chambarchas 

bog‘liqligini unutmaslik kerak.    Har bir  o‘qituvchi shuni  yodda  tutishi kerakki, 

---

 

 

25 

rasmiyatchilik  munosbati  bilan  qo‘yilgan  vazifalarga  o‘quvchilar  ham 

rasmiyatchilik  munosabati  bilan  qo‘yilgan  vazifalarga  o‘quvchilar  ham 

rasmiyatchilik munosabati bilan javob beradilar.  

 

Umumta’lim  xunar  maktablarini  isloh  qilishning  asosiy  yo‘nalishlarini 

kuchaytirish  talab  etiladi.  Mamlakatni  ilg‘or  maktablarining  amaliyoti  va 

ko‘pgina  ilmiy-qidiruv  ishlarning  tahlili  shuni  ko‘rsatadiki,  o‘quvchilarda  o‘z-

o‘zini  jismoniy  takomillashtirish  talabini  shakllantirish  jarayoni  qator  o‘zaro 

bog‘langan yo‘nalishlardan iborat:  

 

-bolalarda  jismoniy  mashqlar  mashg‘ulotlariga  qiziqish  va  ijobiy 

muomalada bo‘lishni tarbiyalash; 

 

-o‘quvchilarni  maxsus  bilimlar  bilan  qurollantirish,  ular  asosida 

muntazam mashg‘ulotlarni zarurligiga ishonch hosil kilishni shakllantirish;  

-mustaqil mashg‘ulotlarni tashkil qila bilish va malakani shakllantirish;  

-o‘quvchilarni  har  kunlik  jismoniy  tarbiya  mashg‘ulotlariga  amaliy 

o‘rgatish;