O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

Internet  ma’lumotlari quyidagi saytlardan olinadi:  
www.gov.uz, 
www.cer.uz, 
www.tsue.uz, 
www.lex.uz, 
www.mf.uz, 
www.cbu.uz, 
www.mfа.uz,  www.aci.uz,  www.mf.uz,  www.mineconomy.uz, 
www.stat.uz,  www.imf.org,  www.oecd.org,  www.worldbank.org,  www.wto.org, 
www.unctad.org.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

141 
 
X bob. O‘ZBEKISTON IQTISODIYOTIDA  
SHARTNOMALARNING ROLI 
 
10.1. O‘zbekiston iqtisodiyotida shartnomalarning o‘rni 
10.2. Iqtisodiyotni liberallashtirish sharoitida shartnomalarning ahamiyati 
10.3. Import va eksport shartnomalarini ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi 
 
10.1. O‘zbekiston iqtisodiyotida shartnomalarning o‘rni 
 
O‘zbekiston    istiqlolga    erishgach    davlatni    halqaro    maydonda    xalqaro 
munosabatlarning    teng    va    to‘la    huquqli    a’zosi    sifatida    horijiy    sheriklar  bilan  
o‘zaro    manfaatli    hamkorlikning    huquqiy    asosini    yaratadigan  shartnomaviy-
huquqiy  bazani shakillantirishga asosiy  e’tiborni  qaratdi. Bir so‘z  bilan  aytganda,  
ko‘plab  davlatlar  bilan  qator  xalqaro  ikkitomonlama shartnomalarni  imzolash  va  
ko‘p  tomonlama  universal  konvensiyalarga qo‘shilish amaliyoti keng tus oldi. 
O‘z-o‘zidan    bunday    jarayonni    milliy    huquq    doirasida    tartibga    solish  va  
umuman    xalqaro    huquq    normalariga    milliy    qonunchilik    darajasida  munosabat 
bildirish ehtiyoji tug‘ildi. 
Xususan,    O‘zbekiston    Respublikasi    Konstitutsiyasi    muqaddimasida  xalqaro  
huquqning    umum    e’tirof    etilgan    qoidalari    ustunligi    tan    olinishi    va  uning 
17-moddasida    respublika    tashqi    siyosati    davlatlarning    suveren  tengligi,    kuch  
ishlatmaslik    yoki    kuch    bilan    tahdid    qilmaslik,  chegaralarning    daxlsizligi,  
nizolarni    tinch    yo‘l    bilan    hal    etish,    boshqa  davlatlarning    ichki    ishlariga  
aralashmaslik    qoidalariga    va    xalqaro  huquqning    umum    e’tirof    etilgan    boshqa  
qoidalari  va  normalariga asoslanishi ta’kidlandi
15
. 
Har  qanday  istiqlolga  erishgan  davlat    birinchi  navbatda  xalq    xo‘jaligi  va  
iqtisodiyotni    rivojlantirishga,    aholini    ish    bilan    ta’minlash    va    uning  turmush  
tarzini  oshirishga  asosiy  e’tiborini  qaratadi.  Bu  esa,  o‘z  navbatida respublikaga  
chet    el    sarmoyalarini    jalb    qilishni    taqazo    etadi.    Shu  munosabat    bilan  
O‘zbekistonda  shartnomalar  sohasini  tartibga  soluvchi birinchi  normativ-huquqiy  
hujjat    1993-    yil    7-    mayda    qabul    qilingan  “O‘zbekiston    Respublikasi    bilan  
xalqaro   moliya    institutlari   o‘rtasidagi xalqaro    zayom    va   kafolatli   shartnomalar  
hamda    bitimlarni    tuzish    va  denonsatsiya    qilish    tartibi    to‘g‘risida”gi    Qonun  
bo‘ldi
16
. Mazkur  Qonun  2-  moddadan  iborat  bo‘lib,  chet  el  sarmoyalarini  jalb  
etish    jarayonining  tezlashtirilishini    ta’minlovchi    zarur    huquqiy    sharoitlarni  
yaratish  maqsadida    qabul  qilingan    edi.  Unga    ko‘ra,  xalqaro    moliya    institutlari 
bilan  zayom    va    kafolat    shartnomalari    hamda    bitimlarini    imzolash    va 
denonsatsiya    qilish    huquqi    O‘zbekiston    Respublikasi    Vazirlar  Mahkamasining  
Raisiga    va    u    vakolat    bergan    idoralarga    tegishliligi  belgilandi    hamda    bunday  
shartnomalar  tuzilgach,  ratifikatsiya  qilinmasdan  O‘zbekiston  uchun  imzolangan  
paytdan  boshlab  kuchga  kirishi mustahkamlab qo‘yildi. 
Keyinchalik,    ya’ni    1995-    yilning    22-  dekabrida    “O‘zbekiston 
                                                 
15
 O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi. – 1993. - №1. – 4-modda 
16
 O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi. – 1993. - №5. – 234-modda. 

---

142 
 
Respublikasining  xalqaro  shartnomalari  to‘g‘risida”gi  Qonuni  qabul qilindi
17
. 
Ushbu  Qonun  O‘zbekiston  xalqaro  shartnomalarini  to  uni  tuzishdan tortib,  
ijro    etish,   to‘xtatib   turish   va   tugatish   jarayonigacha   bo‘lgan   tartibni belgiladi.  
Unda  shartnoma  tushunchasi,  nomlanishi,  turlari,  shakli  va  u tuziladigan til aniq 
bayon qilib berildi.  
Qonunda  shartnomalarga  nisbatan  xalqaro  huquqdagi,  ya’ni  1969  yildagi  
Xalqaro    shartnomalar    huquqi    to‘g‘risida    Vena    Konvensiyasi  qoidalaridagi  
umumiy    yondashuv   saqlanib   qolinib,   shartnomani    davlat  ichki   protseduralariga  
taaluqli    jihatlari    keng    yoritildi.    Jumladan,    xalqaro  shartnomalarni    tuzish  
to‘g‘risidagi    takliflarni    ilgari    surish    va    ko‘rib  chiqishda    davlat    boshqaruvi  
idoralari  vakolatlari  (8-10-moddalar),  muzokaralar  olib  borish  va  shartnomalarini  
imzolash  to‘g‘risida  qarorlar qabul  qilish  (11-modda),  bunday  xarakatlar  uchun  
vakolatlar  masalalari (12-13-moddalar),  xalqaro  shartnomalarni  ratifikatsiya  qilish  
yoki  tasdiqlash  (14-20-moddalar)  hamda    unga  qo‘shilish  (21-modda)    masalalari 
batafsil ifoda etildi.  
Lekin    mazkur    Qonun    qoidalarini    tahlili    shuni    ko‘rsatadiki,    unda  halqaro  
shartnomalarni    huquqiy    va    boshqa    ekspertizadan    o‘tkazishning  predmeti  
belgilanmagan,  xalqaro  shartnomalarning  bajarilishini  ta’minlash  va  bu  jarayon  
ustidan  kuzatuv  olib  borish  mexanizmi  yetarli shakillantirilmagan  hamda  halqaro  
hamkorlikning    shartnomaviy-huquqiy  bazasini  inventarizatsiya  qilish  masalasiga 
e’tibor qaratilmagan. 
Hozirgi    kunda    O‘zbekiston    Respublikasining    xorijiy    davlatlar    va  xalqaro  
tashkilotlar    bilan    hamkorligining    shartnomaviy-huquqiy    bazasi    yetarli  
shakillanganligini    inobatga    olib,    yuqorida    tilgan    olingan    qonunni  amaldagi  
shartnomalarni  bajarish  va  hayotga  tatbiq  etish  qoidalari  va ularni  doimiy  tarzda  
inventarizatsiya    qilib    borish    institutini    joriy    qilish  hisobiga  boyitish  maqsadga 
muvofiqdir.