O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta

 

 

---

 

 

26 

2.1. Kasbiy amaliy jismoniy tayyorgarligini tashkil qilish  

shakllari 

Hamma  Oliy  va  o„rta  maxsus  o„quv  yurtlarida  qabul  qilingan  jismoniy 

tarbiya  shakllari  ichida  kasbiy  amaliy  jismoniy  tayyorgarligi  vazifalarini 

qo„llash afzal hisoblanadi. 

Jismoniy tarbiya darslarida kasbiy amaliy  jismoniy tayyorgarlig. Bo„lajak 

mutaxassislarning  jismoniy  tayyorgarligi  jismoniy  tarbiya  darslarida  amalga 

oshiriladi,  dasturga  asosan  bu  darslar  uch  qismga  bo„linib  o„tiladi:  maxsus, 

asosiy  va  sport.  O„quv  yurtlarning  dasturiga  engil  atletika  gimnastika,  suzish, 

sayyohlik, sport o„yinlari, otish bo„yicha nazariy va amaliy bo„limlar kiritilgan. 

Talaba amaliy darslar jarayonida kasbiy amaliy jismoniy tayyorgarlig vazifalari 

jismoniy  tarbiya  va  sport  turlarining  qaysi  amaliy  qismlari  bilan  hal  qilinishini 

bilishi kerak. U hamma mashqlarni sinab ko„rish lozim. 

Gimnastika  darslari  talabalarning  harakat  koordinatsiyasi,  qo„llarning 

chaqqonligi,  bel,  qorin,  tana  mushaklarining  statik  chidamliligi,  diqqat, 

emotsional turg„unlik, tez fikr yuritish, mardlik kabi sifatlarni  tarbiyalash uchun 

qo„llaniladi. Qo„llar epchilligi va  koordinatsiyasi buyumlar, o„rtacha va kichik 

koptokchalar  yordamida  erkin  mashqlar  bajarish  bilan  rivojlantiriladi.  Statik  

chidamlilik,  kuch,    statik  va  dinamik    mashqlar  yordamida  rivojlantiriladi. 

Maxsus kuch trenajyorlarida mashq bajarish  maqsadga muvofiq.  

Emotsional  turg„unlik,  mardlikni  shakllantirish  uchun  yugurib  kelib, 

tayanch holda “kon‟” dan sakrash, pastlikka va balandlikka sakrash, “brus‟ya”, 

halqalar va turnikdan sakrab tutish, batutda sakrash mashqlaridan foydalaniladi. 

Engil  atletika  darslarida  bo„lajak  mutaxassislarning  ruhiy  va  jismoniy 

sifatlari  shakllantiriladi.  Buning  uchun  quyidagi  vositalardan  foydalaniladi: 

yilning issiq va sovuq paytlarida o„yingoh yo„laklarida va joylarda uzoq tinimsiz 

yugurish,    estafetada  yugurish,  balandlikka  va  pastlikka  sakrash  va  engil 

atletikaning boshqa asosiy tayyorgarlik mashqlaridan foydalaniladi. 

Suzish  darslarida  yurak-qon,  nafas  olish,  issiqlik  almashinuvi  faoliyati 

yaxshilanadi, umumiy    chidamlilik  shakllanadi. 30  daqiqagacha  suzish, 50-100 

---

 

 

27 

m  ga  qayta-qayta  suzish,  uzoqqa  va  chuqurlikka  sho„ng„ish,  3-5  m  lik  

tramplindan turli usulda sakrash epchillik va dov-yuraklikni tarbiyalaydi. 

Sayyohlik  maxsus  jismoniy  tayyorgarlikni  talab  qiladigan  mashg„ulot 

hisoblanadi:  yuk  bilan  uzoq  yurish  va  yugurish,  gorizontal  va  vertikal  arqonga 

tirmashib chiqish, maxsus to„siqlardan oshib o„tish lozim bo„ladi.  

Sport  o„yinlari.  Asab  va  yurak-qon  tomir,  mushak  tarmoqlarining 

shakllanishiga  ko„maklashadi,  ko„rish  va  eshtish  analizatorlarining  ishi 

yaxshilanadi, umumiy chidamlilik, epchillik, harakat, koordinatsiya, chaqqonlik, 

reaktsiya tezligi, diqqatni taqsimlash, tez fikr yuritish emotsional turg„unlik kabi 

sifatlar ham shakllanadi. 

Merganlik.  Otish  bo„yicha  darslarda  bo„lajak  mutaxassislar  uchun  kerak 

bo„lgan  ruhiy  va  jismoniy  sifatlar:    ko„z  bilan  chamalash,  diqqat,  emotsional 

turg„unlik, sabr-toqat tarbiyalanadi. 

Amaliy darslarda kasbiy amaliy jismoniy tayyorgarligi maqsadida maxsus 

to„siqlardan oshib o„tish jismoniy mashqlardan tuzilgan doiraviy mashg„ulotlar, 

trenajerlarda  maxsus  tayyorgarlik  vaqtida  keng  qo„llaniladi.  kasbiy  amaliy 

jismoniy  tayyorgarligi  bo„yicha  o„quv  qo„llanma  har  bir  o„quv    bo„limi 

mutaxassisligi,  sog„liqning  holati,  talabalarning  jinsi,  umumiy  jismoniy 

tayyorgarligini  hisobga  olib  tarbiyalaydi.  Kasbiy  amaliy  jismoniy  tayyorgarligi 

bo„yicha mashqlar hamma mashg„ulotlar tarkibiga kiritiladi.