O‛zbekiston respublikasi oliy va o‛rta

 

2.3.2.Qon zardobidagi umumiy oqsil miqdorini refraktometrik  

usul bilan aniqlash 

Ishning 

borishi. 

 

Tahlilning 

refraktometrik 

 

usulining 

asosiga 

o‟rganilayotgan  moddaning  sinish  (koeffisentlari)  ko‟rsatkichlarini    aniqlashi  

qo‟yilgan.  Sinish  ko‟rsatkichlari  deb  yorug‟lik  nurining  tushish  burchagi 

sinusining, uning sinish burchagi sinusiga bo‟lgan nisbatiga aytiladi. 

Ishga zarur bo`lgan reaktivlar va asbob-uskunalar. 1:1 nisbatda tayyorlangan 

etil spirti  bilan efirning aralashmasi, turli tipdagi refraktometrlar. 

Aniqlash  tartibi.  Xarorat  20 

0

C  bo`lgan  distillangan  suv  bo‟yicha  asbob 

nolga qo‟yiladi. Avval yuqorigi va pastki kameralar spirt va efir aralashmasi bilan 

namlangan  doka  bilan    va  so‟ngra  quruq  paxtali    tampon  bilan  tozalab  artiladi. 

Prizmalarning  yuzasi  asbob  nolga    qo‟yilayotgan  va  qon  zardobi  namunasi 

tekshirilayotgan  paytda  toza  va  quruq  bo‟lishi  kerak,  chunki  aynan  tekshirish 

natijalari ko‟proq yuqoridagi holatga bog‟liqdir. 

Sinish  koeffisentlarining  okulyar    shkalasini  eng    oxirgi  holatga 

(tekshiruvchi o‟z tomoniga) qo‟yiladi. Kameraning pastki qismini pastga tushirib, 

prizmaga  1-2  tomchi    distillangan  suv  tomiziladi.  Kamera  yopiladi,  okulyar 

shkalasi  va  kuzatish  trubkasining  shkalalarini    ravshanligi  (rezkost)  aniqlanadi. 

Kuzatish  trubkasining  dispersiyasi,  dispersiyani  limbik    vintini    burashi  bilan 

tuziladi [20].  

Okulyar shkalasining  chizig‟i 1,3330 (suvning sinish ko‟rsatkichi) raqamga 

qo‟yiladi va ko‟rish  trubkasi orqali ikkita o‟zaro bog‟lio‟ bo‟lgan perpendikulyar 

chiziqlarni  kesishadigan nuqtasi bo‟yicha  yorug‟ soya chegarasi kuzatiladi. Agar 

yorug‟  soya  chegarasi  kesishadigan,  chizilgan  nuqta  orqali  o‟tgan  bo‟lsa,  unda 

asbob nolga qo‟yilgan bo‟ladi. Agar yuqoridagi holat kuzatilmasa, kalit va ko‟rish 

trubkasini  korpusida    joylashtirilgan  vint  yordamida  yorug‟  soya    chegarasi 

---

 

30 

chiziqlar  kesishgan  nuqta  ustiga    qo‟yiladi.  Prizmalar  yuzasi  doka  sochiqcha  va 

paxtali tampon bilan tozalab quruq qilib artiladi. Shundan keyin qon  namunalarini 

tekshirishga  kirishiladi.  Pipetkadan    shisha  tayoqcha  bilan  quyi  prizmaga  1-2 

tomchi  qon  zardobi  tomizilib  kamera  mustahkam  qilib  yopiladi.  Oyna  yordamida 

nur  kamera  teshigiga    (derazasiga)    yunaltiriladi    va  yorug‟  soya  chegarasi  ikki 

chiziq kesishgan nuqtaga yotgunicha vint  buriladi. 

Okulyar  orqali  shkala  bo‟ylab  sinish  ko‟rsatkichlarini  hisoblash  uchun 

sanash  ikki  bor  bajariladi.  O‟rtacha  ko‟rsatilgan  raqamlar    hisoblanadi.  Doka 

sochiqcha    bilan  prizma  yuzasidagi  qon  zardobi  yaxshilab  artib  olinadi,  buning 

uchun  navbatma-navbat  paxtani  quruq  va    efirli  spirt  bilan  namlangan  tamponlar 

bilan  artiladi.  Shisha  tayoqcha  esa  distillangan  suv  bilan  yuvilib  doka  yoki  paxta 

bilan artib quritiladi. So‟ngra navbatdagi namuna tekshiriladi. 

Oqsillarning  miqdori  (%)  refraktometrning  sinish  ko‟rsatkichlarining 

o‟lchash bo‟yicha aniqlanadi. Tadqiqotlar olib borilgan paytda kameradagi harorat 

20

0

C  ga  to‟g‟ri  kelmasa,  xar  bir  harorat  darajasi  uchun  0,0001  ga  qo‟shib 

o‟zgartiriladi,  juda  past  haroratlarda  qo‟shiladigan  qo‟shimchalar  ancha  yuqori 

bo‟ladi. 

Klinik ahamiyati. Qon oqsillari juda ko‟plab: onkotik bosimni doimiyligini, 

qon pH, undagi kationlar  darajasini ta‟minlash funksiyalarini bajarish bilan birga 

immunitet hosil bo‟lishida muhim rol o‟ynaydi. Uglevodlar, lipidlar, gormonlar va 

boshqa moddalar bilan birikib birikmalar hosil qiladi.   

Qonning  albuminlari  va  fibronogen  jigar  hujaylarida,  globulinlar  esa 

retikuloendotelial  tizim  hujayralarida    qizil  ilikda    va  jigarda  hosil  bo‟ladi.  Shu 

sababli  zardob  oqsillarining  miqdori  ko‟pchilik  xollarda  jigarning  faoliyatiga 

bog‟liq bo‟ladi.Jigar kasalliklari paytida albuminlar va fibrinogenlarni sintezlanishi 

kamayadi,  globulinlarning  hosil  bo‟lishi  ortadi    disprotenimiya  yuzaga  keladi, 

oqsillarni  yangilanish  jarayonlari  buziladi.  Qon  zardobidagi  umumiy  oqsilning 

kamayishi (gipoproteinemiya) odatda hayvonlar uzoq muddat oziqlantirilmaganda, 

alimentar  osteodistrofiya,  urov  kasalligi,  gipokobaltoz,  ekzotik  zob,  oshqozon-

---

 

31 

ichaklar  tizimining  surunkali  buzilishi,  nefrit  va  jigar  nefrozi,  sil  va  boshqa 

kasalliklar paytida kuzatiladi.