О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta

Download 1,81 Mb. bet 14/91 Sana 21.07.2022 Hajmi 1,81 Mb. #832813

Bog'liq
MADANIYAT VA SAN`AT SOHASI FAOLIYATINI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISH

Bu sahifa navigatsiya:

• Tayanch sо‘z va iboralar
• Nazorat uchun savollar
• Mavzu bо‘yicha tavsiya etiladigan adabiyotlar rо‘yxati
• BOSHQARUV VA MENEJMENT

F.Emmerson(amerikalikmuhandis-tadqiqotchi,1850-1920yillar)
tamoyillari:

1.	aniq maqsadga yо‘naltirish;
2.	iqtisodiy tomonlarni hisobga olish;
3.	о‘z ishini puxta biladigan mutaxassislarni ishga solish;
4.	jarayonlarni kuzatish, sharoit ta’minlanishining nazorati;
5.	rag‘bat, e’tirof, mukofotlash samaradorligi; (jadval)

M.Veber tamoyillari (nemis sotsiologi, 1864-1920 yillar)
1.	yuqori malakali mutaxassislarning qadrlanishi;
2.	boshqaruvning pastki darajaning yuqoridan nazorat qilinishi va sо‘zsiz bо‘ysunish;
3.	umumkasbiy qoidalarga bо‘ysunish;
4.	mehnatni ham, rag‘batni ham tо‘g‘ri tashkil qilish;

Kо‘rinadiki, G‘arbda boshqaruv muammolarini о‘rganish bо‘yicha qator tajribalar о‘rganilgan. Amerikalik olim, Michigan Universiteti professori R.Laykert boshqaruv uslubining samaradorligini oshirish borasida rahbarning

³² Qаранг: Мескон А., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. – Москва: Изд-ство “Дело”, 2004.
– С. 25.
majburlash usullaridan foydalanmaslik, xodimlarni faqat ishontirish yо‘li bilan natijadorlikka erishish fikrini ilgari sursa, ingliz olimi M.Mekso rahbar faoliyatining samaradorligini kommunikatsiyaga bog‘laydi, kommunikatsiya olimning fikricha bu :

Olimning fikriga kо‘ra rahbar qancha kommunikativ qobiliyatga ega bо‘lsa, ishning natijadorligi shuncha yuqori bо‘ladi.

Rus olimlari S.Rubinshteyn jamoaning ruhiy muhitini о‘rganishga oid kо‘plab tavsiyalar ishlab chiqqan bо‘lsa, B.Lomov boshqaruv faoliyatining qator yо‘nalishlarini e’lon qilgani fanga ma’lum:

Xar bir mutaxassis о‘z fikrini izohlash jarayonida rahbar shaxsining mukammal darajada savodli, muomalali, samimiy va mas’uliyatli bо‘lishiga asos bо‘ladigan fazilatlarini sanab о‘tadi.Bizning fikrimizcha, olimlarning fikr- mulohazalari hamma davrlarda ham rahbar shaxsining boshqalarga namuna bо‘lar darajadagi shaxs bо‘lishi nafaqat unga obrо‘keltiradi, balki tashkilotga, jamiyatga va jamiyat ravnaqiga katta foyda keltiradi.

Tayanch sо‘z va iboralar

Boshqaruv nazariyasi, ta’limot, tuzuklar, tamoyil, namoyanda, rahbar, qobiliyat, fazilat, tashabbuskorlik, maqsad, donolik, jasurlik, chidamlilik, mо‘tadillik, ma’rifat, adolat, kasbiy malaka.Xorijiy model, “teylorizm” tushunchasi,inson munosabatlari maktabi, rahbar fazilatlari, Fayolta’limoti, kommunikativlik, fikr uzatish, rahbarlik uslublari.

Nazorat uchun savollar

1. 
   Boshqaruvning ilmiy maktablari haqida nimalarni bilasiz?
   
2. 
   Boshqaruvning yapon, nemis, xitoy, shved modellarini ta’riflang.
   
3. 
   Inson munosabatlari maktabi namoyandalari kimlar?
   
4. 
   Boshqaruvda Teylor va Fayol tamoyillarini bilasizmi?
   
5. 
   Boshqaruvning nemis modelidan nimalarni о‘rganish mumkin?
   
6. 
   Boshqaruvning yapon tajribasining afzalliklari nimada kо‘rinadi?
   
7. 
   Nemis modelidan nima о‘rganish mumkin?
   
8. 
   Xitoy modelidan boshqaruv faoliyatining qaysi jihatlarida foydalanish mumkin?
   
9. 
   Anri Fayol, Mekso tajribalarini ta’riflab bering.
   

Mavzu bо‘yicha tavsiya etiladigan adabiyotlar rо‘yxati

1.Nazarov Q.Qadriyatlar falsafasi (Aksiologiya).Toshkent, 2004. 2.Nazarov Q.G‘arb falsafasi.Togshkent,Sharq, 2004.

3. 
   SotsiologiY. EnsiklopediY. Sost. A.Gritsanov, V.Abushenko, F.Yevelkin, G.Sokolova, O.Tarasenko. – Minsk: Knijniy dom, 2003.
   
4. 
   Meskon A., Albert M., Xedouri F. Osnovi menedjmenta. – Moskva: Izd-stvo “Delo”, 2004.
   
5. 
   Meskon A., Albert M., Xedouri F. Osnovi menedjmenta. – Moskva: Izd-stvo “Delo”, 2004.
   

4. BOSHQARUV VA MENEJMENT

R E J A
1.Boshqaruvning obyekti va subyekti. 2.Menejment va boshqaruv tamoyillari. 3.Boshqaruv usullari.


Darsning maqsadi: talabalarga boshqaruv obyekti, menejment va boshqaruv tamoyillari, boshqaruv usullari, xarakteri, tashkiliy-ma’muriy, iqtisodiy, ijtimoiy- ruhiy usullari haqida ma’lumotlar berish.
Boshqaruv tushunchasi uzoq tarixiy taraqqiyotga ega bо‘lib, insoniyat sivilizatsiyasining muhim jarayonlaridan biridir.Insoniyatning paydo bо‘lganidan hozirgi davrgacha rivojlanish-bilim va tajribalarga asoslanish, har xil tashkiliy jarayonlarni yuzaga kelishi, yashash sharoitining rivojlanishi, asta-sekinlik bilan axborot almashish, texnikaviy sur’atlarning rivojlanishi natijasida “Boshqaruv fani”ning vujudga kelishiga ehtiyoj sezildi. Yuqorida keltirib о‘tganimizdek, boshqaruv amerikalik muhandis, boshqaruv fanining nazariy asoschilaridan biri F.Teylor ta’biri bilan aytganda “Nima qilish kerakligini, uni eng yaxshi va qulay usulda amalga oshirishni aniq bilish san’ati”dir.
Boshqaruv ijtimoiy munosabatlarning alohida turi hamdir. Jamiyat takomili darajasi esa boshqaruv takomili darajasi kо‘rsatkichi hisoblanadi. Boshqaruv – ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan faoliyatdir, u eng kam vosita (vaqt, kuch va zahiralar) sarflab, eng yuqori natijaga erishish bо‘yicha aniq maqsadli, rejali va ongli ravishda tashkil etilgan hamda nazorat talab qiladigan aniq faoliyatdir³³
Inson va jamoaga maqsadli ta’sir kо‘rsatish, muayyan axborotga asoslanish va mavjud strategiya yoki dasturga muvofiq faoliyat kо‘rsatish- boshqaruvning asosini tashkil etsa, madaniyat va san’at sohasida bu jarayon sog‘lom raqobat, ijodiy muhitni yaratishdan iborat bо‘ladi, sababi ijod kishilari yaratuvchilar, yangi ijod namunalarining rang-barangligi, о‘ziga xosligini amalda isbot qiluvchilardir.
Boshqaruvning subyekti va obyekti ikki xil tushuncha va ikki xil vazifani bajaradi.

³³ Холбеков А. Бошqарув соsиологияси. – Тошкент: Академия, 2007,153 б.
Har ikkala tushunchaning mazmun-ma’nosi о‘zgarsa yoki mohiyati noaniq
bо‘lsa boshqaruv jarayonlari ham о‘z mohiyatini yо‘qotadi.
Har qanday sohada ham boshqaruvning ma’lum maqsadi va maqsad sari
yо‘naltirilgan vazifalari mavjud.
Xо‘sh, maqsad va vazifa nima?

Download 1,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: