Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

II. MUSTAQIL TA’LIM MASHG’ULOTLARI Mundarija

1.	Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish turlari va shakllari
2.	Auditoriya mashg’ulotlariga tayyorgarlik ko’rishda talaba-larning mustaqil ta’limini tashkil etishning talablari
2.1	Ma’ruza vaqtida mustaqil ta’lim
2.2	Seminar mashg’ulotlariga tayyorgarlik
2.3	Ma’ruza va taqdimotga tayyorgarlik
3.	Yozma ishlarni tayyorlashda talabalarga qo’yiladigan talablar
3.1	Referat va esse tayyorlash
3.2	Ijodiy uy topshirig’ini tayyorlash.
3.3	Ilmiy maqola tayyorlash
4.	Mustaqil ta’limni tashkil etish uchun tavsiya etiladigan namunaviy mavzular:
4.1	Topshiriqlar. Muammoli vaziyatlar va testlar
4.2	“Menejment” fanidan mustaqil ta’limga doir keyslar
Foydalanishda tavsiya etiladigan adabiyotlar ro’yhati

1. Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish turlari va shakllari

Talabalarda mustaqil, foydali fikrlashi va ijodiy faoliyatni paydo qiluvchi har qanday mashg’ulot turi mustaqil ta’lim bilan bog'liqdir. Keng ma'noda, mustaqil ta’lim deganda o'qituvchi bilan aloqada va uning yo'qligida, sinfda va undan tashqarida talabalarning mustaqil faoliyati yaxlitligi tushuniladi.

O'qituvchining to'g'ridan-to'g'ri aralashuvisiz yoki maxsus o'quv materiallari orqali talabalarning o'qituvchi tomonidan bilvosita nazoratini ko’zda tutuvchi ta'lim faoliyat turi. O'qituvchi yoki darslik tomonidan o'quv dasturlari o'rnatish orqali o'quvchini birinchi navbatda individual ish bilan ta'minlashni nazarda tutuvchi o'quv jarayonining ajralmas elementi hisoblanadi. Mustaqil ta’lim auditoriyadan tashqari vaqtda (laboratoriyada, uyda) va dars vaqtida og'zaki yoki yozma tarzda olib borilishi mumkin. Mustaqil ta’lim individual, juftlikda yoki jamoaviy bo'lishi mumkin. Mustaqil ta’lim uchun o'quv materiallari, o'qituvchining aloqasi yo'qligini qoplash va
ular orqali boshqarishni ta’minlash maqsadida uslubiy tarzda tashkil etiladi. Talabalarning mustaqil ta’lim vazifalar majmui individual tanlash va o'quv maqsadlariga erishish uchun zarur bo'lgan materiallar hajmining aniqlash imkoniyatini ta'minlashi kerak. Mustaqil ta’lim uchun mo'ljallangan vazifalar, faol va ijodiy xarakterda bo'lishi, mustaqil qarorlar izlashda rag'batlantirilishi kerak. Mustaqil ta’lim texnikasini o'zlashtirish mustaqil ta’lim ko'nikmalarini rivojlantirishning majburiy sharti hisoblanadi.
Mustaqil ta’lim quyidagicha amalga oshirilishi mumkin:

• 
  bevosita auditoriya mashg’ulotlari jarayonida - ma'ruzalarda, amaliy va seminar mashg’ulotlarida, nazorat va laboratoriya ishlari va hokazolarda bajarilishi mumkin.
  
• 
  auditoriya tashqarisida o'qituvchi bilan aloqada - ta'lim masalalari bo'yicha konsultatsiyalarda, ijodiy aloqalar jarayonida, individual vazifalarni bajarish va shu kabilarda.
  
• 
  kutubxonada, uyda, talabalar turar joyida, kafedrada va boshqa a talabalar ta'lim va ijodiy vazifalarni bajarishi mumkin bo’lgan joylarda.
  

Talaba mustaqil ta’limining maqsadi - birinchi navbatda ongli va mustaqil ravishda o’quv materiali bilan, so’ng ilmiy material bilan ishlash, o'z-o'zini tashkil etish va o'z-o'zini tarbiyalashda kelajakda doimiy tarzda professional malakani oshirish qobiliyatiga asos solish.
Mustaqil ta’lim o'quv jarayonida ikki xil bo'ladi:
Auditoriyada mustaqil ta’lim -bevosita o'qituvchi ko'rsatmalariga va uning nazorati ostida dars jarayonida amalga oshiriladi;
Auditoriyadan tashqari mustaqil ta’lim- o'qituvchining bevosita ishtirokisiz uning topshirig'iga binoan talaba tomonidan amalga oshiriladi.
Talabalarning auditoriya va auditoriyadan tashqari bo’lgan mustaqil ta’lim mazmuni tavsiya etilgan o’quv dasturida tavsiya etilgan o'quv topshiriqlariga muvofiq belgilanadi.
Mustaqil ta’lim talabalarga quyidagilarga yordam beradi:

1. 
   bilimlarni egallashga:
   

• 
  Matnni (va hokazo darslik, manba, qo'shimcha adabiyot,) o'qish;
  
• 
  Matn rejasini tuzish, matn, matn tuzilmasining grafik tasviri, matnni konspektlashtirish va boshqalar;
  
• 
  spravochnik va lug’atlar bilan ishlash;
  
• 
  Normativ-huquqiy hujjatlar bilan tanishish;
  
• 
  O’quv-uslubiy va ilmiy-tadqiqot ishlari;
  
• 
  Kompyuter texnikalari va internetdan foydalanish.
  

2. 
   bilimlarni tizimlashtirish va mustahkamlash:
   

• 
  Ma’ruza konspektlar bilan ishlash;
  

-Matnlarni qayta ishlah, darslikning o’quv materiali, birlamchi manba, qo’shimcha adabiyot, audio va video yozuvlar ustida qayta ishlash;

• 
  Rejaga tayyorgarlik;
  
• 
  O'quv materiallarini tizimlashtirishda jadvallar tuzish;
  
• 
  Nazorat savollari uchun javoblar tayyorlash;
  
• 
  Ish daftarini to'ldirish;
  
• 
  Matnni analitik ishlash;
  
• 
  Seminar (konferentsiyalar, davra suhbatlari, va hokazo) chiqishlar va gapirishda multimedia taqdimotlar, hisobotlar tayyorlash;
  
• 
  referat tayyorlash;
  
• 
  Mavzuga doir krossvord va jumboq(rebus) ishlab chiqish;
  
• 
  Test ishlab chiqish va hokazo;.
  

3. 
   Mahorat(qobiliyatlar)ni shakllantirish:
   

• 
  Vaziyatli muammolar va mashqlarni na’munaga qarab yyechish;
  
• 
  Hisob-kitoblar (grafik va hisob-kitob ishlari)ni bajaring;
  
• 
  Professional keyslar va ko’p variantli masalalarni yyechish;
  
• 
  Nazorat ishi uchun tayyorgarlik;
  
• 
  Test sinovlari uchun tayyorgarlik;
  
• 
  Ish o'yinlari uchun tayyorgarlik;
  

-Professional faoliyatning turli komponentlarini loyihalashtirish va modellashtirish

• 
  Tajriba-eksperimental ishlar;
  
• 
  Audio va video texnikalardan foydalanib professional mahoratning tahlili.
  

Mustaqil ta’lim maqsadi, hajmi, murakkablik darajasi, mavzuning aniqligi va talabalarning qobiliyati darajasiga ko’ra individual yoki guruhlarda amalga oshirilishi mumkin.
Talabalarning mustaqil ta’lim natijalarini nazorat qilish auditoriya mashg'ulotlari va auditoriyadan tashqari mustaqil ta’limiga ajratilgan vaqt oralig’ida yozma, og'zaki yoki aralash shaklida amalga oshirilishi lozim.
Talabalarning mustaqil ta’lim shakllari maqsad, xarakter, o’quv, o'quv rejasi tomonidan belgilangan soat hajmiga qarab farq qilishi mumkin: ma'ruza, seminar, amaliy va laboratoriya ishlari uchun tayyorgarlik; o’quv qo'llanmalarni o'rganish; konspektlashtirish va hujjatlar to'plamlarini o'rganish; mavzular va muammolarni kurs dasturi doirasida o’rganish; mavzuga oid hisobotlar, referatlar yozish va muammoli mavzularga esse yozish; monografiya va alohida boblarni va maqolalarni annotatsiyalash; tadqiqot va ijodiy vazifalarni bajarish; nazorat va laboratoriya ishlarini yozish.

2.