bolalarga o'tkaziladi Bunda 0,5 ml miqdorda teri ostiga parotitga qarshi tirik lekin
Qizamiq- o'tkir yuqumli kasallik bo'lib, nafas yo'llarining kataral yallig'lanishi,
badan terisida qizgish dog'simon-papulyoz toshmalarning toshishi va umumiy
intoksikasiya alomatlari bilan ifodalanadi.
Etiologiyasi. Qizamiq kasalligini filtrlanuvchi viruslar qo'zg'atadi. U tashqi
muhitga chidamsiz, quyosh nurining ultrabinafsha nurlari ta'sirida tezda nobud
bo'ladi.
Epidemiologiyasi. Qizamiqda kasallik manbai qizamiq bilan kasallangan bemor
hisoblanadi. Bemor kasallikning boshlang'ich (kataral) davrida va toshma toshishi
davrining dastlabki kunlarida o'ta yuqumli bo'ladi.
Kassallik havo-tomchi yo'li bilan yuqadi. Qizamiq virusi bemor yo'talganda,
aksirganda va gaplashganda havo tomchilari orqali sog’lom odamga yuqadi. Virus
havo orqali tarqaganligi uchun tez orada ancha masofaga tarqalishi mumkin.
Qizamiq asosan bir yoshdan 6 yoshgacha bo'lgan bolalar kasallanadi. Uch
oylikkacha bolalarga ona organizmidan o'tgan immun moddalar hisobiga qizamiq
yuqmasligi mumkin. Uch oydan 8 oygacha bo'lgan
bolalarda esa ona suti orqali o'tgan immun tanachalar hisobiga immunitet xosil
bo'lganligi sababli qizamiq kasalligi yuqmaydi. Kasallik ko'pincha qish-kuz
oylarida uchraydi. Kasallikdan keyin bola organizmida kuchli va barqaror turg'un
immunitet hosil bo'ladi.
Klinik manzarasi. Kasallikni o'tishida quyidagi davrlar farq qilinadi: 1.
Yashirin (inkubasion) davr. 2. Boshlang'ich (prodromal yoki kataral) davr. 3.
Toshma toshishi ("gullash") davri. 4. Sog'ayish (rekonvalessensiva) davri.
Qizamiqning yashirin davri asosan 9-10 kun davom etadi. Emlangan yoki
gammaglobulin olgan bolalarda yashirin davr 21 kungacha cho'ziladi. Bu
davrda kasallikning klinik belgilari kuzatilmaydi.
Kasallikning prodromal yoki kataral davrida tana harorati 38-39 ºº C gacha
ko'tariladi, bosh og'rig'i, yo'tal, aksirish kabi belgilar kuzatiladi. Bu davrning 2-3
kunida tana harorati pasayadi, ammo nafas yo'llari shilliq pardasining yallig'lanishi
kuchayadi. Bu alomatlarga ko'z shilliq qavatining yallig'lanishi konyuktivit
qo'shiladi. Bolaning ko'zlari yoshlanib, qizaradi va yorug'likka qaray olmaydi.
Bemor o'ziga xos ko'rinishda bo'ladi: yuzlari qovoqlari shishgan, qizargan,
burunlaridan seroz suyuqlik oqadi.
Kasallikning bu davrida bemor sinchiklab tekshirilsa, qizamiqqa xos bo'lgan
belgilarni aniqlash mumkin. Bu belgilar og'iz bo'shlig'ining lunj va yumshoq qattiq
tanglay shilliq pardalarida paydo bo'ladi. Yumshoq va qattiq tanglayning shilliq
pardalarida qizgish dog'lar qizamiq enantemalari va lunjning shilliq pardasi esa
oqimtir atrofi qizil gardish bilan o'ralgan dog'lar Filatov-Belskiy-Koplik dog’lari
kuzatiladi. Bu dog'lar asosan 2-3 kun davomida saqlanib turadi. Kasallikning
toshma toshishi ya'ni "gullash" davrida tana sharorati 39-40 ºº C gacha ko’tariladi.
Badan terisidagi toshmalar deyarli tana harorati ko'tarilishi bilan bir vaqtda paydo
bo'ladi. Toshma katta donachalari, qizgish dog'lardan iborat bo'lib, dastlab
bolaning yuzi va quloq orqalarida toshadi va tez orada badanning pastki qismiga
tarqala boshlaydi. Isitmaning ikkinchi kunidan boshlab toshma ko'krak, qorin
terisiga, uchinchi kunda esa oyoqlar terisigacha tarqaladi.
Ba'zan bu toshmalar bir-biri bilan qo’shiladi, lekin toshmalar oralig'idagi terining
rangi o’z holatida o'zgarnay qoladi. Toshmalar badan terisida bir vaqtda paydo
bo'lmaydi, balki bosqichma-bosqich toshadi. Toshmalar toshish davri 3-4 kun
davom etadi. Keyinchalik u qanday tartibda paydo bo'lgan bo’lsa, shu tartibda
yo’qoladi. Toshmalar o'rnida oqimtir dog'lar pigmentasiya hosil bo'ladi. Bunday
pigmentli dog'lar 10-12 kun ichida yo'qolib ketadi.
Reqonvalessensiya ya'ni sog’ayish davrida kasallikning asosiy belgilari asta-
sekin kamayib boradi. Bemor bolalar umumiy ahvolining kam darajada
o'zgarishiga va intoksikasiya (zaharlanish) darajasiga qarab qizamiqning og'ir,
o'rtacha va yengil turlari farq qiladi. Qizamiqning og’ir turi yuqori harorat,
organizmning kuchli zaharlanishi, markaziy asab tizimining zararlanishi va nafas
yo'llarining yallig’lanishi bilan kechadi. Kasaliikning bu turida ko'p hollarda turli
asoratlar (ensefalit, meningoensefalit, zotiljam, o'tkir yurak-tomir yetishmovchiligi
kabilar) rivojlanadi.
Davolash. Qizamiqning yengil va asoratsiz turlarida bemorlarni uy haroratida
davolash mumkin. Kasallikni davolashda gigiena qoidaiariga, kun tartibiga rioya
qilish, bolani to'g'ri ovqatlantirish, bemor yotadigan xonani tez-tez shamollatib
turish kabilar katta ahamiyatga ega. Yuqumli kasalliklar kasalxonasiga
qizamiqning og'ir turlari bilan og'rigan bolalar va asosan 3 yoshgacha bo'lgan
bolalar yotqiziladi.
Bemor yotgan xona toza bo'lishi kerak. Uning terisi va shilliq pardalariga diqqat
bilan qarab borish: bolaning yuzi va qo'llarini tez-tez issiq suvda yuvib turish,
burnini tozalab turish zarur har kuni bemor ko'zlarini yuvish, lablari qurib
qolmasligi uchun moy surtib turiladi. Bolalarga yetarli darajada suyuqlik ichirib
turish lozim. Bemorning ovqati vitaminlarga boy bo'lishi va yengil xazm
bo'ladigan bo'lishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
