O'zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’limi vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

360 : 45  360 : _9  5_  360 : 9 : 5  40 : 5  8

570 : 30  570 : _10  3_  570 :10 : 3  57 : 3 19

5400 : 900  5400 : _100 9_  5400 :100 : 9  54 : 9  6

Qoldiqli bo‘lishda “chamalash” usulidan foydalanish ham mumkin.

Masalan, 152 ni 40 ga bo‘lishda bo‘linmada bitta raqam bo‘lishi aniqlanganidan keyin bu raqamni “chamalash” bilan tanlanadi. 4 ni sinab ko‘ramiz 40  4 160 , 3 ni sinab ko‘ramiz 40  3 120 to‘g‘ri keladi.

Ushbuga ega bo‘lamiz:

152 : 40  3_qold.32_

Bo‘lishni sistemali ravishda ko‘paytirish bilan tekshira borish kerak.

31280 :80  _24000  7200  80_:80  300  90 1  391

2. 
   bosqich
   

Ikki xonali va uchxonali sonlarga ko’paytirish va bo’lish. Bu yerda asosiy qoida sonni yig’indiga ko’paytirishdir.

Oldingi sinflarda bu qoida tanish bo’lganligi uchun uni 2 va 3 xonali sonlarga analitik ravishda qo’llash mumkin.

Bir xonali 7*13; 8*14 kabi sonlarni ikki xonali sonlarga ko’paytirish og’zaki bajariladi.

Shundan keyin murakkabroq hollar qaratiladi.

Masalan:

9874  9870  4 9870  98 4

Bu yozma quyidagicha bajariladi.

3, 4, 5xonali sonlarni ikki

Xonali keyinroq 3 xonali sonlarga ko’paytirish ham shu tartibda bajariladi. Katta e’tibor oxirida nollar va o’rtalarida nollar bo’lgan sonlarni ko’paytirishni ham oldingi sinflardagidek bajarilishida qaratish lozim.

Ismli sonlarni ko’paytirish namunasini keltiramiz.