O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi

Fe’llarni so‘z qo‘shish usulining sub’ektli-predikativ modeli orqali yasalishi.

Yurtimiz tilshunosligida u sub’ektli-predikativ model deb ataladi. Xitoy tilshunosligida mazkur modelni belgilash uchun bir nechta termin qo‘llanadi.

Bular: 主谓式zhuweishi – sub’ektli-predikativ model, 陈述式chenshushi – darak modeli，述说式shushuoshi – bayon etuvchi, tushuntiruvchi model，表述式 biaoshushi – bayon etuvchi, darak modeli.

Birinchi 主谓式zhuweishi atamasi ko‘p lingvistlar, jumladan, Lu CHjivey⁸⁵, CHju Desi⁸⁶, CHjan Szin⁸⁷, Szin SHaochji⁸⁸, va boshqalarning ishlarida qo‘llanadi.

Qator lingvistlar, masalan, CHjan CHjigun⁸⁹, Xu YUyshu⁹⁰ va Pekin universiteti tomonidan nashr etilgan zamonaviy xitoy tili darsligining mualliflari bu modelni 陈述chenshu so‘zma-so‘z aytganda bayon etish, hikoya qilish, deb ataydilar.

Li Szinsi⁹¹, CHjan SHoukan⁹² bu modelni belgilash uchun 述说shushuo bayon etmoq, tushuntirmoq atamasini, CHjou Szumo 表述biaoshu hikoya qilmoq atamasini⁹³ qo‘llaydilar.

Ko‘rib chiqilayotgan modelning mohiyati shundan iboratki, birinchi (predmetli) negiz sub’ekt rolini bajaradi va so‘z hosil qilgan holda, ikkinchi (odatda fe’lli yoki sifatli) negiz bilan sub’ektli-predikativ munosabatga kirishadi. Tuzilishi jihatidan bu model oddiy darak gap sxemasiga mos kelib, bu xolat mazkur modelning nomida o‘z aksini topgan.

Odatda sub’ektli-predikativ model so‘z yasalishning eng samarali modellari qatoriga kiritilmaydi. Biroq mazkur model zamonaviy xitoy tilida ot, sifat va fe’llar yasaladigan, so‘z qo‘shishning beshta asosiy so‘z yasovchi modellaridan biri bo‘lib qolmoqda.

Fe’llar: 眼红yanhong – hasad qilmoq, g‘azablanmoq (ko‘z + qizil), 眼热yanre – hasad qilmoq (ko‘z + issiq), 肩负jianfu- olib bormoq (mas’uliyat) (elka + olib bormoq), 首肯shouken – rozi bo‘lmoq, rozilik bermoq (bosh + rozi bo‘lmoq), 目击muji – o‘z ko‘zi bilan ko‘rmoq, guvohi bo‘lmoq (ko‘z + to‘qnashmoq), 自认ziren – tan olmoq (o‘zi + tan olmoq), 自杀zisha – o‘zini o‘ldirmoq (o‘zi + o‘ldirmoq).