O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi

III. BOB. XITOY TILIDA FE’LLARNING KONVERSIYA, SO‘Z QO‘SHISH VA REDUPLIKATSIYA ORQALI HOSIL BO‘LISHINING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI HAQIDA

3.1. Xitoy tilida fe’llarning konversiya orqali yasalishining o‘ziga xos xususiyatlari

Konversiya – so‘z yasashning turi bo‘lib, bunda so‘z yasovchi vosita bo‘lib so‘z paradigmasi xizmat qiladi. Konversiya natijasida hosil bo‘lgan so‘zlar o‘xshash negizlarga ega, ammo shakllari bilan farq qiladi. N.Korotkov bunday so‘zlarni polivalentli deb ataydi⁵¹. V.Solnsev bunday birliklarni bitta so‘z emas, balki ikkita so‘z – omonimlar⁵² deb hisoblashni taklif qildi. V.Gorelov so‘zning turli pozitsiyalarda qo‘llanishini transpozitsiya deb ataydi⁵³. E.Kubryakova so‘z yasovchi xarakterga ega bo‘lgan transpozitsiyani konversiya deb ataydi: “Konversiya negizning morfologik transpozitsiyasi sifatida, binobarin, boshlang‘ich birlik paradigmasining to‘liq o‘zgarish jarayoni yoki undagi morfologik atrofning to‘liq o‘zgarishi natijasi sifatida belgilanishi mumkin”⁵⁴. Jen Syuelyan so‘z yasashning morfologik usuli doirasida konversiyani ajratib, uni 转类式zhuanleishi atamasi bilan ifodalaydi⁵⁵. U konversiyaning besh turini ajratadi:

Ot– fe’l: 锁suo – qulf, 锁suo – qulflamoq	Sifat – fe’l: 丰富fengfu – boy, 丰富fengfu – boyitmoq
Fe’l – ot: 访问fangwen – tashrif buyurmoq, 访问fangwen – tashrif	Fe’l – sanoq so‘z: 挑tiao – tanlamoq, 挑tiao – sanoq so‘z (savat);
Sifat- ot: 困难kunnan – qiyin, 困难kunnan – qiyinchilik

Kuraisi xitoy-yapon lug‘atining tahlili bizga zamonaviy xitoy tilida konversion omonimlarning 16 turini ajratish imkonini berdi. Bular:

1. Fe’l – ot: 开支kaizhi – sarflamoq 开支kaizhi – harajat	2. Ot – fe’l: 锁suo – qulf, 锁suo – qulflamoq
3. Sifat – fe’l: 奇怪qiguai – g‘alati, g‘aroyib 奇怪qiguai – ajablanmoq, hayron bo‘lmoq	4. Ot – sifat: 平等pingdeng – teng huquqlilik 平等pingdeng – teng huquqli
5. Sifat – ravish: 切实qieshi – qat’iy, zaruriy 切实qieshi – mohiyati bo‘yicha	6. Fe’l – ravish: 分开fenkai – bo‘lmoq 分开fenkai – alohida