|
Fe’llarning gapda kesim vazifasida qo’llanilishi.
Nafaqat xitoy tilida balki boshqa tillar kabi fe’l gapda asosan kesim vazifasida keladi. Masalan: 花儿开了。
Bu gapni ozbek tiliga tarjima qilinganida “Gullar ochildi” deb tarjima qilamiz. Bu gapda 开 kuai fe’li kesim vazifasida kelyapti va ish harakati tugaganligini 了 le o’tgan zamon sufiksi orqali ifodalayapti. 花儿 hua er ot so’z turkumi esa ega vazifasida kelyapti. Bu gap sodda ega-kesimli gap turiga kiradi. Fe’llarning kesim vazifasida kelishi hudii fe’l kesimli gaplar singari 2 xil bo’ladi: sodda va murakkab. Sodda gaplar : ega+kesim+to’ldiruvchi ko’rinishidagi gaplardir. Masalan:
我写信。 Woxiexin.
Bu gapni o’zbek tiliga “ Men xat yozaman” deb tarjima qilinadi. Bu yerda 写 xie fe’li “yozmoq” deb tarjima qilinadi va gapda kesim vazifasida keladi, bundan tashqari bu gapda 我 Wo ege, 信xin to’ldiruvchi vazifasida kelyapti. Ko’rinib turinibdiki 写 xie “yozmoq” fe’li bu gapda kesim vazifasida kelyapti va bu sodda gaplar turiga kiradi. Bunday ko’rinishdagi gaplar juda ko’pdir. Shularga bir nechta misollarni ko’rib chiqsak:
孩子们参加了博物馆。Haizimen canjia le bowuguan.
Ushbu gapda 参加 can jiao fe’li “qatnashmoq” degan ma’noda kelyapti va gapda kesim vazifasida ke’lyapti. O’zbek tiliga tarjima qilinganida bu gap “ bolalar muzeda qatnashishdi” deb tarjima qilinadi.
儿子像父亲。 Erzi xiang muqing.
Ushbu gapda 像 xiang fe’li “o’xshamoq” deb tarjima qilinadi va gapda kesim vazifasida kelyapti. O’zbek tiliga tarjima qilinganida “o’g’il o’tasiga o’xshaydi” deb tarjima qilinadi.
Yuqoridagi gaplarning barchasida fe’l kesim vazifasida kelyapti. Bu gaplar sodda gaplar turiga kiruvchi gaplar bo’lib bunda ega+kesim+to’ldiruvchi ketma ketlikgidagi strukturadi keladi. Fe’llarning kesim vazifasida kelishini murakkab gaplarda ham ko’rishimiz mumkin.
Grammatik tuzilish jihatidan murakkab gaplar aktiv va passiv qurilishli gaplarga ajraladi. Aktiv qurilishli gaplarda fe’llarning kesim vazifasida kelishi:
他们会帮助我。Ta men hui bangzhu wo.
Bu gapni o’zbek tiliga tarjima qilinganida “Ular menga yordam bera olishadi” deb tarjima qilinadi. Bu gapda 会 hui modal fe’li birinchi bo’lib kelyapti, asosiy fe’l esa 帮助 bangzhu “yordam bermoq” degan ma’noni bildiradi va gapda kesim vazifasida kelyapti.
我们得想法子。Wo men de xiangfazi.
Bu gapni o’zbek tiliga tarjima qilsak “Biz biron chora topishimiz kerak” deb tarjima qilinadi. Lekin so’zma-so’z tarjima qilganimizda “ biz biron usul o’ylab topishimiz kerak” deb tarjima qilamiz. “想 xiang” fe’li “o’ylamoq” degan ma’noni angladadi va gapda kesim vazifasida kelyapti. Bu yerda 我们women ega, 得 de modal fe’l, 想 kesim, 法子 fazi to’ldiruvchi vazifasida kelyapti.
我们必须把这个问题解决。Women bixu ba zhege wenti jiejue.
Bu gapni o’zbek tiliga tarjima qilganimizda “Biz bu masalani hal qilishimiz kerak” deb tarjima qilinadi. Bu yerda 解决 jiejue fe’li “ hal qilmoq” degan ma’noni anglatib, gapda kesim vazifasida kelyapti. Modal so’zlar bilan ifodalangan hollar esa, modal fe’llardan keyin fe’l kesim bo’lib turadi. Yuqoridagi gapda ham huddi shunday 必须 bixu modal fe’li birinchi kelgan, bunga juda ko’p misollar keltirish mumkin. Masalan:
在这一地区已经开始键控铁路。Zai zhe yi diqu yijing kaishi jiankong tielu.
Bu gapni o’zbek tiliga tarjima qilganimizda “Bu tumanda temir yo’li qurishni allaqachon boshlashgan” deb tarjima qilinadi. Bu yerda 开始 kaishi fe’li “ boshlamoq” degan ma’noni bildiradi va gapda kesim vazifasida kelyapti.
我叫他给你钱。Wo jia ta gei ni qian.
Bu gapni o’zbek tiliga tarjima qilinganda “Men unga senga pul berishi aytdim” deb tarjima qilinadi. Bu yerda 给 gei fe’li “bermoq” deb tarjima qilinadi va gapda kesim vazifasida kelyapti.
你别把这件事情告诉他。
Bu gapni o’zbek tiliga tarjima qilsak “Unga bu ish haqida aytmagin” deb tarjima qilinadi. Bu yerda 告诉 gaosu fe’li “aytomoq” deb tarjima qilinadi va gapda kesim vazifasini bajaryapti.
他越这样想越恨敌人。 Tayuezheyangxiangyuehendiren.
Bu gapni o’zbek tiliga “U qancha ko’p o’ylasa, dushmanlaridan shuncha ko’p nafratlandi” deb tarjima qilinadi va gapda 想xiang fe’li “o’ylamoq” deb tarjima qilinadi hamda kesim vazifasini bajaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
