O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi

Tayyorlik (愿意 yuànyì, 肯 kěn)

小李很倔强，从来不肯让步，所以没有人愿意跟他合作。

Xiǎo Lǐ hěn juéjiàng, cónglái bù kěn ràngbù, suǒyǐ méiyǒurén yuànyì gēn tā hézuò.

Syao Li juda o’jar, hech ham murosaga kelmaydi, shuning uchun ham u bilan ishlashga hech kim tayyor emas.

要 va 得 - 要 va 得 ikkalasi ham “kerak, lozim” ma’nolariga ega, bunda得děi deb talaffuz qilinadi va要ga qaraganda kamroq rasmiydir.

明天有考试，今晚我得准备考试。

Míngtiān yǒu kǎoshì, jīnwǎn wǒ děi zhǔnbèi kǎoshì.

Ertaga imtihon bo’ladi. Bugun kechqurun imtihonga tayyorlanishim kerak.

要va得ning bo’lishsiz shakllari不要va不得 emas. Bo’lishsiz shakllar ”kerak emas” ma’nosini beruvchi不用va不必hisoblanadi. Bundan tashqari, 得tasdiq-inkor savollarda ishlatilmaydi, ya’ni, 得不得 shakli noto’g’ridir.⁴³ Masalan:

今天我没有去上课。请告诉我，今天要不要作语法练习？

Wáng: Jīngtiān wǒ méiyou qù shàngkè. Qǐng gàosu wǒ, jīngtiān yào bu yào zuò yǔfǎ liànxí?

Van: Bugun men darslarda qatnashmadim. Bugun grammatika bo’yicha mashqlarni qilishimiz kerakmi?

Vaziyat: Ota ona o’g’liga maslahat beryabdi. Kamroq rasmiy ifoda berish uchun要 ni得 bilan almashtirish mumkin. “Kerak” o’rniga “qilsa yaxshi bo’lardi” degan ma’noni berish uchun 要 ni应该/应当/应/该lar bilan almashtirish mumkin.

爸爸：做人要诚实，做事要负责，学习要认真。

Bàba: Zuòrén yào chéngshí, zuòshì yào fùzé, xuéxí yào rènzhēn.

Ota: Odamlar bilan rostgo’y bo’lishing, ishda – ma’suliyatli, o’qishda – tirishqoq bo’lishing kerak.

妈妈：对，而且还要爱护弟妹，帮助朋友。

Māma: Duì, érqiě hái yào àihù dìmèi, bāngzhù péngyou.

Ona: To’g’ri, bundan tashqari kichik uka va singillaring haqida qayg’urishing, do’stlaringga yordam berishing kerak.

应该, 应当, 应 va 该“kerak, lozim” ma’nosini bildiradi. Ular bir birining o’rnini bosa oladi, ammo应该, 应当 ga qaraganda应 ancha rasmiy, 该 esa, kamroq rasmiydir. Agar orqasidan fe’l ergashmasa, qisqa javoblarda应ni ham,该ni ham ishlatib bo’lmaydi. Bunday holatda应该 yoki 不应该 ishlatiladi.

王：我们应不应该把这件事告诉他？

Wáng: Wǒmen yīng bu yīnggāi bǎ zhè jiàn shì gàosu tā?

Van: Unga bu haqda aytishimiz kerakmi?

李：不应该。（我们不该告诉他。）

Lǐ: Bù yīnggāi. (Wǒmen bù gāi gàosu tā.)

Li: Kerak emas. (Unga aytmasligimiz kerak.)

Tahmin, tahminiy fikr (应该 yīnggāi) - Tahmin / tahminiy fikr ushbu gaplarda fikrlar va tajribaga asoslanadi.

应该 ni ikki xil bo’lishsiz shakli bor. 1. 应该tahminni ifodalaganida, uning bo’lishsiz shakli不应该 emas, balki应该不 bo’ladi. Masalan:

我家只有我爸懂英文，这本英文书应该是他的。

Wǒ jiā zhǐ yǒu wǒ bà dǒng Yīngwén, zhè běn shū yīnggāi shì tā de.

Bizning oilamizda faqat otam ingliz tilini biladi, bu inglizcha kitob uniki bo’lishi kerak.

王明不懂英文，这本英文书应该不是他的。

Wáng Míng bù dǒng Yīngwén, zhè běn shū yīnggāi bú shì tā de.

Van Min ingliz tilini bilmaydi, bu inglizcha kitob uniki bo’lishi kerak.

应该 tahminni ifodalaganida, uning bo’lishsiz shakli应该没有 bo’lishi ham mumkin. Lekin hech qachon majburiyatni ifodalamaydi, uning shakli faqat不应该.

Zaruriyat, ehtiyoj va boshqalarni o’z ichiga oladi. 得– norasmiy. Bo’lishsiz shakl -不必, 不必须yoki不得 emas, 不用dir. 不要- 别bildiradi(buyruq maylida“qilmaslik”) Masalan:

这个学校的学生毕业以前必须学两年的外语课。

Zhè ge xuéxiào de xuésheng bìyè yǐqián bìxū xué liǎng nián de wàiyǔ kè.

Bu maktabning o’quvchilari maktabni tugatishdan oldin ikki yil chet tilini o’rganishlari kerak.

不必着急，我现在就来帮你。

Búbì zháojí, wǒ xiànzài jiù lái bāng nǐ.

Havotirlanma (havotirlanishga hojat yo’q), men hozir senga yordam beraman.