O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi

I BOB XITOY TILI GRAMMATIKASIDA FE’LLARNING OʻRGANILGANLIK DARAJASI
Xitoy tili grammatikasida fe’llarning o’rni katta ahamiyatni kasb etadi. Men bu mavzuni boshlashdan oldin boshqa xitoy, chet ellik va o’zbek olimlari tomonidan xitoy tilidagi fe’llarni o’rganilganlik darajasini o’rgandim va shunga amin bo’ldimki juda ko’pgina olimlar xitoy tilidagi fe’llarni o’rganib izlanishgan ekan. Fe’llar haqida maqola, kitoblar chiqarishgan. ekan. Biroq bu borada O’zbekistonda hali hanuz chuqurroq o’rganilmaganini bildim Shuning uchun ham men o’z dissertatsiyamda yoritib berdim.

Xitoy tilidagi fe’llarni juda ko’plab xitoy, rus, chet el olimlari o’rganib ko’pgina izlanishlar olib borishgan. Ulardan ko’pchiligi kitoblar, maolala chiqarishgan, bundan tashqari ular fe’llarni guruhlarga bo;lgan holda har biri o’zining turli xil fikr-mulohazalarini etib buni turli xil misollar yordamida ko’rsatib berishgan. Bular A.I.Ivanov va E.D.Polivanov, V.M.Solnsev, N.N.Korotkov, T.P.Zadoenko, A.L.Semenas, A.A.Xamatova, V.I. Gorelov ishlarida, shuningdek xitoylik tilshunoslar Lu CHjivey, CHjan SHouka, Jen Syuelyan, : Li Tszinsi, Lyuy Shusyan, Van Li, Chjan Chjigun, Yan Botszyun, din shenshu, Chjao Yuanjen, Lyuy Shusyan, Chju Desi, Xu yuyshu, Fan Syao, Sin Fui, Lyu Yuexua, T.P. Zadoenko, Xuan Shuin, Tan Aoshuan, o‘zbek tilshunosligida esa M.X.Maxmudxodjaev, A.A.Karimov, S.A.Nosirova, S.A.Xashimova va ko‘plab boshqa tilshunoslarning ishlarida ko‘rib chiqilgan. Izlanishlarim orqali ko’pgina olimlar fe’llarning turiga qarab o‘rganishganini bildim, masalan bazi olimlar xitoy tilidagi harakat yo’nalishi fe’llari haqida o’rganishgan, bazi olimlar esa ko’proq etiborini Xitoy tilida fe’llarning reduplikatsiya orqali yasalishining o‘ziga xos xussiyatlarini chuqurroq o’rganishgan, yana bir qancha olimlar esa modal fe’llar, fe’l yasalishlari haqida yoki bo’lmasam fe’llarda zamon kategoriyalari, fellarning grammatik xususiyatlari haqida o’rganib, izlanishlar olib borishgan.

1.