Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta ta’lim vazirligi

2-bob. Sifat turkumidagi daraja kategoriyasi haqida ma’lumot 
 
1-§. Oddiy daraja sifatlar haqida ma’lumot 
 
Oddiy daraja deb belgining ortiq, kamlik munosabatini ifodalamaydigan va 
bunda sifatlar daraja ifodalovchi vositalarga ega emasligiga aytiladi. 
Demak, oddiy daraja shaklida sifatlar hech qanday qoʻshimcha olmas ekan, 
ya’ni nol koʻrsatkichga ega boʻladi. 
Sifatlarning ma’no jihatdan quyidagi turlari daraja koʻrsatish shakliga ega: 
-
Xususiyat sifatlari; 
-
Rang-tus sifatlari; 
-
Ma’za-ta’m sifatlari; 
-
Hajm-oʻlchov sifatlari; 
-
Hid bildiruvchi sifatlari. 
Makon, zamon sifatlari daraja shaklini koʻrsatmaydi. 
 
1. Xususiyat sifatlarining daraja koʻrsatishi: 
 
Bilsang men ham chaman oʻlkamning shoʻx va quvnoq, shod oʻgʻilchasi.
Bu gapda, 
shoʻx, quvnoq, shod
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan boʻlib, hech 
14
R.Ikromova, A.Azizova, D.Muhamedovalarning “Oʻzbek tili”

---

19 
qanday qoʻshimcha olmagan, nol koʻrsatkichda ifodalangan. 
 
Zukko va donishmand Amir Temur betakror siymodir.
Bu misolda 
zukko, donishmand, betakror
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Bobur dovyurak, epchil, kuchli, oʻta idrokli inson boʻlgan.
Bu gapda, 
dovyurak, epchil, kuchli, idrokli
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Biz Oʻzbekiston nomi bilan dunyoga mashhur boʻlgan goʻzal Vatanda 
yashaymiz.
Bu gapda, 
goʻzal
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Musavvir oddiy, ammo buyuk narsalardan chiroyli rasm yaratibdi.
Bu gapda, 
oddiy, buyuk, chiroyli
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Mirzo Bobur yoshligidan ziyrak bola boʻlib oʻsibdi.
Bu gapda 
ziyrak
soʻzi oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Har bir farzandki, oqil va dono boʻlsa, hech vaqt ota-onaning mehr haqqini 
ado qilmoq kabi boʻlmagʻusidir.
Bu gapda, 
oqil
va 
dono
soʻzlari oddiy daraja shaklida. 
 
Yaxshi soʻz bilan ilon inidan chiqar.
 
Soʻz yomon boʻlsa pichoq qinidan chiqar.
Bu gapda, 
yaxshi
va 
yomon
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
2.Rang-tus sifatlarining daraja ifodalashi: 

---

20 
 
Ular koridorga kirishlari bilan gʻalati voqeaning ustidan chiqib qolishdi: har 
kuni boʻsh turadigan burchakda ustiga qizil mato yopilgan stol turibdi.
Bu gapda, 
qizil
soʻzi oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Yoz kunlari Mahmudning bogʻi oq, nimchang, ola, zangor, malla, lojuvard va 
boshqa tus kapalaklarning yalt-yult uchishlari bilan alohida bir koʻrinishlarga kirar 
edi.
Bu gapda, oq, nimchang, ola, zangor, malla, lojuvard soʻzlari oddiy daraja shaklida 
kelgan. 
 
Bogʻ-rogʻlar, oʻrmon va yaylovlardagi bahorning yashil boʻyoqlarini oʻchirib 
chiqib, ularni zafar, pushti, zargʻaldoq ranglarga boʻyab chiqishi kerak ekan.
Bu gapda, yashil, pushti, zargʻaldoq soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
3. Maza-ta’m sifatlari: 
 
Shirin xayollar zanjirini uzgisi kelmagandek, sukutda oʻtirgan Alisher 
oʻrtogʻining aytganini eshitmadi.
Bu gapda, 
shirin
soʻzi oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
Qorabugʻroxon shaharni ishgʻol qilib, saroydagi boyliklarni qoʻlga kiritdi, oʻz 
askarlariga bozorni talatdi, koʻp imoratlarga oʻt tushib ketdi, achchiq tutun shaharni 
oʻrab oldi.
Bu gapda, 
achchiq
soʻzi oddiy daraja shaklida kelgan. 
4.Hajm-oʻlchov sifatlari: 

---

21 
 
Bobomiz millat, vatan sharafini hamma narsadan baland qoʻygan.
Bu gapda, 
baland
soʻzi oddiy daraja shaklida kelgan. 
 
U boshini tik tutib (yuki uncha ogʻir emasdi) oʻng tomondan yurib, katta, 
hashamdor uylarni, baland daraxtlarni va uzoqdagi qor bilan qoplandan togʻlarni 
tomosha qilib borardi.
Bu gapda, 
katta
, 
baland
soʻzlari oddiy daraja shaklida kelgan. 
6.Hid sifatlari: 
 
Hilvillab pishgan yoki endi yetilib kelayotgan olma-yu, 
oʻriklarning xushboʻy hidi anqiydi.
Bu gapda, 
xushboʻy
soʻzi oddiy daraja shaklida kelgan. 
Misollardan koʻrinyaptiki, hid bildiradigan sifatlarining daraja koʻrsatishi 
qaraganda kamroq uchrar ekan.
“Oddiy daraja; sifatlar belgining meyordagicha ekanligini koʻrsatadi va maxsus 
koʻrsatkichga (qoʻshimchaga) ega emas”.
15