O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA
UNIVERSITETI

“BOSHLANG’ICH TA’LIM VA

SPORT TARBIYAVIY ISH” YO’NALISHI

“Tabiatshunoslik va uni o'qitish metodikai” fanidan

Oraliq nazorat ishi

Guruh: BT- 401
Bajaruvchi: Muhammedjanov M

Tekshirdi:Toshxo'jayeva N.R

Toshkent-2022
3- variant

1. 
   Berilgan tayanch iboralarga uch tildа lug’at tayyorlang (o’zbek, rus, ingliz) : amaliy metod, hikoya, suhbat, muhokama qilish, tavsiflash, o’quv vositalari, muammoli vaziyat, uslub, didaktika, eksperimental xarakter, dars, moddiy dunyoqarash.
   

2. 
   Boshlang’ich sinf o’qituvchilarining kasbiy- metodik tayyorgarligini takommillashtirishga doir materiallar mazmuni.
   

3. 
   Tabiatshunoslik faniga hos bo’lgan , boshlang’ich sinf o’quvchilarining qiziqishlaridan kelib chiqqan holda To’garak ishi rejasini tuzing.
   

4.”Darsdan tashqari ishlar – o’quv ishlarini tashkil etishning zaruriy shakli” mavzusiga oid 5ta oddiy test, 5ta murakkab test tuzing.

1-topshiriq

Berilgan tayanch iboralarga uch tildа lug’at tayyorlang(o’zbek, rus, ingliz) : amaliy metod, hikoya, suhbat, muhokama qilish, tavsiflash, o’quv vositalari, muammoli vaziyat, , uslub, didaktika, eksperimental xarakter, dars, moddiy dunyoqarash.

O’zbekcha	Ruscha	Inglizcha
Amaliy metod	Практический метод	Practical method
Hikoya	повестъ	story
Suhbat	разгавор	conversation
Muhokama qilish	обсудитъ	discuss
uslub	стилъ	style
O’quv vositalari	Инструмент обучения	learning tool
Muammoli vaziyat	Проблемная ситуация	Problem situation

didaktika	дидактика	didactics
Eksperimental harakter	Экспериментальный характер	Exsperimental character
dars	урок	lesson
Moddiy dunyoqarash	Материальное мировоззвение	Material of worldview

2-topshiriq

Boshlang’ich sinf o’qituvchilarining kasbiy- metodik tayyorgarligini takomillashtirishga doir materiallar mazmuni.

Javob:
Uzluksiz ta’lim tizimida oily ta’lim alohida o’ringa ega. Oliy ta’lim muassasalarining muhim vazifalaridan biri- bu talabalarnin zamonaviy o’quv dasturlari asosida yuqori saviyada maqsadli o’qitish va malakali kadrlarni tayyorlashdan iborat.
Boshlang’ich sinf o’qituvchilarining metodik tayyorgarligi bo’yicha zamonaviy tadqiqotlarda matematik ta’limning shaxsni rivojlantirishdagi imkoniyatlari , o’qitish texnalogiyalarini takomillashtirish ochib beradi. Quyida keltirilgan tadqiqot ishlarining metodik tavsiyalari oily ta’lim muassasalari amaliyotida muvaffaqiyatli tadbiq etilmoqda.
T.R.To’laganov o’z tadqiqot ishida kelgusida o’rta maktab o’qituvchisai sifatida faoliyat yuritadigan talabalarni tayyorlashning kasbiy-pedagogik yo’nalganligini muammosini hal qiladi.

Bo’lajak o’qituvchilarni boshlang’ich sinf o’quvchilarida ijodkor shazsini rivojlantiishga tayyorlash- talabalarga boshlang’ich ta’lim da yetakchi tabiatshunoslikka oid g’oyalar ifodasini ko’rishini , tevarak olamda tabiatshunoslik qonunlari amal qilishini , dalillar, tushunchalar munosabatlar va boshqalardan foydalanishni o’rganish maqsadiga ega.

Metodik tayyorgarlikning maqsadi sifatida tabiatshunoslikni o’qitish jarayonida boshlang’ich sinf o’qituvchilarida shaxs rivojlanishini amalga oshirish uchun layoqatli bo’lajak pedagog ijodkor shaxsini shakllantirishda namoyon bo’ladi.
Boshlang’ich sinf o’qituvchilarini metodik tayyorgarligini takomillashtirish bo’yicha o’tkazilgan ilmiy ishlar tahlili quyidagilarni o’z chiga oladi:

-bo’lajak o’qituvchining individual qobiliyatlari va imkoniyatlariga yo’nalganlik hisobiga fanlarni o’qitishning ijtimoiylashuv jihatlarini amalga oshirish;

-ham mazmuni, ham faoliyat metodlariga ko’ra , oily ta’lim massasalari

fan kurslari bilan boshlang’ich sinf fanlari o’rtasida o’zaro chambarchas aloqani shakllantirish.

-metodika kursining amaliy yo’nalganligiga e’tibor kuchaytirish, pedagogic va metodik amaliyotdagi aloqalar, qisman qidirish , qidirish va tadbiq qilish tusidagi topshiriqlarni tadbiq qilish,
-boshlang’ich sinf o’qituvchilarini fan to’garagi va olimpiadalar kabi faoliyat shakllarini yo’lga qo’yishga layoqatli shaxs darajasiga yetkazish,
-axborot –kommunikatsiya tehnalogiyalarini joriy etish,

Boshlang’ich sinf o’qituvchilarini kasbiy mahorati hamda metodik tayyorgarligini takomillashtirish asoslarini quyidagicha ta’riflash mumkin:

-boshlang’ich sinflarda muvaffaqiyatli ishlash uchun zaruriy matematik , pedagogik, psixologik, metodik bilim, ko’nikma va malakala sintezi;
- kasbiy mustaqil ta’limga , boshlang’ich va ixtisoslashtirilgan maktablarda fanlarni o’qitishda o’quv masalalarini to’g’ri tushunishga metodik tayyorgarlik;
-boshlang’ich sinf o’quvchilarini o’qitish, o’quv jarayonlarida ularni tarbiyalash, va rivojlantirish ishlarini samarali amalga oshirish.

O’qituvchilarning kasbiy (metodik va psixologik –pedagogik) tayyorlash borasida qator tadqiqotlar olib borilmoqda; boshlang’ich sinf o’qituvchisining professiogrammasi ishlb chiqilgan. O’qituvchilar faoliyati o’zining tabiatiga ko’ra ijodiy xarakter ko’rinishida qayd qilingan. Boshlangich sinf o’qituvchisining metodik tayyorgarligi ularda yangi , ilgari ma’lum bo’lmagan bilimlarni hosil qilishi yoki bilim, ko’nikma va malakalarni rivojlantirish hamda takomillashtirishga yo’naltirilgan.

Boshlang’ich sinf o’qituvchisining metodik tayyorgarligi hozirgi holatining tahlili shuni ko’rsatadiki, integrative bilimlarni o’zlashtirish jarayoni oily pedagogik ta’limni amalga oshirishning innovatsion tamoyillariga to’la mos kelmaydi. Shu bois ham pedagoglarni bu borada chuqurroq yondashishni talab etadi.

3-Topshiriq.

Tabiatshunoslik faniga hos bo’lgan , boshlang’ich sinf o’quvchilarining qiziqishlaridan kelib chiqqan holda To’garak ishi rejasini tuzing.

Javob:
“Yosh tabiatshunos “ to’garagining ish rejasi.

T.r	Mavzu	soat
1.	Atrofimizdagi olam	1
2.	Tabiatdagi jism va moddalar	1
3.	Ob- havo	1
4.	Yil fasllari	1
5.	Kuz ne’matlari	1
6.	Ijtimoiy foydali mehnat	1
7.	Kuzda hashoratlar hayoti	1
8.	O’lkamizda uchraydigan qushlar	1

9.	O’simliklarni qishga tayyorlanishi	1
10.	Gerbriy tayyorlash(maktab hovlisida amaliy ish)	1
11.	Kasblar haqida	1
12.	Yer sayyorasi	1
13.	Yerning harakatlari	1
14.	Vaqt- o’lchov birligi	1
15.	Yer yuzasining tuzilishi	1
16.	Suv- hayot manbayi	1

17.	Suv- hayot manbayi		1
18.	Qish		1
19.	Qishki mehnat		1
20.	Uy hayvonlarining qishki hayoti		1
21.	Yovvoyi hayvonlarning qishdagi hayoti		1
22.	Bahorda o’simliklar hayoti		1
23.	O’simliklar qanday ko’paytirildi?		1
24		Bahorda kishilar mehnati		1
25.		Bahorda kishilar mehnati		1
26.		Navro’z- yangi kun		1
27.		Bahorda hashoratlar hayoti		1
28.		Bahorda o’lkamizga qushlarning qaytib kelishi		1
29.		O’lkamizdagi uy va yovvoyi hayvonlar		1
30.		Inson va tabiat		1
31.		Shaharlar va qishloqlar		1
32.		Inson va tabiat		1
33.		Yoz- o’tadi soz. Yakuniy dars		1

Mashg’ulot mavzusi:

Tabiatdagi jism va modalar

Sana-
Darsning maqsadi: talimiy: O’quvchilarni yangi atama va tushunchalar bilan tanishtirish, ularga , avalo, modda va jism nima ekanligini , ular qanday paydo bo’lishi va yaratilishi haqida tushuncha berish . T.K2: televizor , radio, va boshqa manbalardan tabiat va undagi hodisalarga oid zrur ma’lumotlardan foydalana olish , o’ziga zarur ma’lumotlarni o’zlashtira olish.T.K3: maishiy texnika jihozlardan foydalana olish , tejamkorlikka, ehtiyotkorlik va havfsizlik qoidalariga rioya qilish .

Tarbiyaviy:Tabiatda uchraydigan foydali qazilmalar, suvning har xil holati, suv, ayniqsa , toza ichimlik suvini isrof va iflos qilmqaslik bo’yicha dastlabki ko’nikmalarni shakllantirish. T.K1: mavzuni ravon gapirib berish, muloqotda muomal madaniyatiga amal qilish.

Rivojlantiruvchi: ijodiy izlanish, bunyodkorlikni rivojlantirish. F.K tabiatda bo’ladigan jarayonlarni , haroratni tun va kunduzni farq qilishni kuzatadi va ayta oladi.

Darsning turi: Yangi bilim beruvchi.
Darsning jihozlari: har xil moddalar, foydali qazilmalar namunalari, suv, tarozi, spirt lampasi, sham, stakan, olovga chidamli idish.

Darsning borishi: Salomlashish, davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga tayyorgarligini tekshirish . O’tilgan mavzuni takrorlash.

Yangi mavzuni bayon etish.

Yangi mavzuni boshlashga kirishishdan avval, o’quvchilarga odatdagidek, quyidagi savollar bilan murojaat qilinadi:

-Suv qanday ko’rinishga ega?
- Atrofimizda nimalarni ko’rayapsiz?
-Kitob va ruchkaning g’irligi tengmi?
-Kitob jismmi yoki modda?

O’quvchilarga tevarak –atrofdagi ko’rib turgan barcha narsalarimiz modda va jismlardan iborat ekanligini , jismlarning biror bir qat’iy shakldagi misollar bilan tushuntirib beriladi.

Masalan, parta, doska, bo’r , kitob, ruchka , qalam va hokazolar. Quyosh , Oy , Yer va yulduzlar tabiiy jismlar ekanligini tushuntirish. Moddalardan jismlar , ya’ni temirdan tramvay izi , g’ildiraklar , mashinalar, yasalishi ko’rgazma qurollar orqali o’quvchiga yetkaziladi.
Tabiatdagi suvning uch xil : suyuq, qattiq, bug’ holatda uchrashi natijasida tajribalar olib borish bilan ko’rsatiladi.
Suvni qaynatilsa bug’ holatda , muzlatkichga qo’yilsa, muz(qattiq) holatga o’tishini misollar orqali ko’rsatish darsning samaradorligini oshirishda katta yordam beradi. Jism va moddalarning og’irligi tarozida o’lchanadi.
Suvning uch xil holatda korinishi:
Suyuq holatda, bug’ holatda, muz holatda

Tayanch so’zlar: ob- havo, ob –havo belgilari, harorat , yog’in, bulutlilik, termometr.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash.

1. 
   Modda va jismlarga mislollar keltiring.
   
2. 
   Moddalar qanday holatda bo’ladi?
   
3. 
   Atrofingizda qanday jismlarni ko’rayapsiz?
   

Uyga vazifa. Uyda ot –onangiz yordamida suvning uch xil holatda bo’lishini tajriba qilib ko’ring. Tajriba natijalarini “ Ish daftari”ga yozing.
4-topshiriq

”Darsdan tashqari ishlar – o’quv ishlarini tashkil etishning zaruriy shakli” mavzusiga oid 5ta oddiy test, 5ta murakkab test tuzing.

Javob:

Test

1.Darsdan tashqari ishlarni to’la qamrab olgan to’garaklar qatorini belgilang.

a)rassomchilik, fan to’garagi, mohir qo’llar,

b) fan to’garagi, mohirr qo’lar to’garagi, duradgorlik to’garagi, sport to’garagi, badiiy havaskorlar to’garagi,
v) haykaltaroshlik, mohir qo’llar,
g) Ava B javoblar to’g’ri.

2. Darsdan tashqari ishlarda olib boriladigan tarbiyaviy ishlarda qaysi usullardan foydalanish maqsadga muvofiqdir?

a)og’zaki ish, tajriba ish,
b) og’zaki ish, nazariy ish , tajriba ishi
v) og’zaki ish, amaliy ish, ko’rgaz,ali ish,
g) nazariy ish, tajriba ish,
d) tajriba ish , ko’rgazmali ish.

3. … turli joylarga , sayohatlar, sport musobaqalari, olimpiada, iztoparlar ish faoliyati, yosh tabiatshinoslar to’garaklari, shanbaliklardan iborat. Nuqtalar o’rniga mos keladigan variantni belgilang.

a)amaliy ishlar
b)ko’rgazmali ishlar,
v) nazariy ishla
g) tajriba
d) tog’ri javob yo’q.

4. 
   Darsdan tashqari o’qish dasturining mazmuniga ko’ra ta’limning har bir bosqichiga ajratiladi. Bularga…
   

a)1-bosqich. Tayyorgarlik davri. O’quvchilar o’quv qurollar bilan qay darajada tayyorgarligi , 2-bosqich. O’quv materiallari orqali bilim berish,
b) ko’nikma bosqichi. 2- bosqich , o’quvchilarda bilim va malaka shakllantiriladi.
v) 1- bosqichda, o’qish doirasi , ya’ni o’qitiladigan kitoblar va ularni qaysi tartibda o’qish bilan tanishtirish yuzasidan o’quvchilarga ko’rsatma beriladi, 2- bosqichi, shu o’quv materiallari asosida bilim, ko’nikma, malakalar shakllantiriladi.
g) A va B javobar to’g’ri,
d) to’g’ri javob yo’q.

5. 
   Darsdan tashqari ishlarni tashkil etishda 1-sinf oquvchilari haftasiga necha soat mashg’ulot o’tiladi?
   

a) haftasiga 1marta, 20minut,
b) haftasiga 2 marta 20 minut,
v) haftasiga 3 marta 15minut,
g) haftasiga 4 matra 20 minutdan,
d) haftasiga 5marta 10 minutdan.

1.Darsdan tashqari ishlarni tashkil etishda qanday o’yinlardan foydalaniladi?

a) ta’limiy,
b) tarbiyaviy,
v) didaktik o’yinlar,
g)Amaliy o’yinlar.

2.Darsdan tashqari ishlarni tashkil etishdagi mashg’ulot shakli bu- …

a) ko’rgazmali,
b)ma’ruza ,
v)amaliy,
g) nazariy.
3.Sinfdan tashqari mashg’ulotlar qanday yo’naltiriladi?
a) ta’limiy, vatanga muhabbat,
b)Tarbiyaviy, ekologik, tabiatni muhofaza qilish,
v) vatanga muhabbat, ekologik,
g) To’g’ri javob yo’q.

4.Darsdan tashqari ishlarga … kiradi. Nuqtalar o’rniga mos keladigan qatorni belgilang.

A) individual ishi, guruh ishlari, klub ishlari,
B) jamoa ishlari, guruh ishlari,
V) guruh ishlari va yakka tartibdagi ishlar,
G) jamoa shaklida.
5.Darsdan tashqari ishlarni tashkil etish mashg’ulotida asosiy vosita bu-
A) muammoli vaziyat,
B) muammoli vaziyat, munozaa,
V) munozara, muammoli izlanish,
G)chaqiriq.

Adabiyotar ro’yxati:

1.Amirqulov N. “Umumiy ekolgiya” Toshkent 2002y;

2-Tabiatshunoslik va uni o’qitish metodikasi, o’quv uslubiy qo’llanma, Toshkent-2020y;

3.A. To’htayev “Ekologiya” T; O’qituvchi 1998y,

4. Bahramov A.D Tabiatshunoslik umumiy o’rta ta’lim maktablarining 4-sinf uchun darslik, t;Sharq-2011y,

5.R. Mavlonova , N. Rahmonqulova “Boshlang’ich ta’limda pedagogika, innoatsiya, integratsiya, Toshkent-2007y,

6.Mavlonova va boshqala . “Pedagogika “ O’qituvchi 2008y.