O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillari instituti


K I R I SH  Mavzuning dolzarbligi



Download 0,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/15
Sana29.12.2021
Hajmi0,61 Mb.
#74184
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
2 5467400716773492375

K I R I SH 

Mavzuning dolzarbligi. O’zbek tilshunosligi fani o’tgan davr  mobaynida  

ulkan  yutuqlarni  qo’lga  kiritdi.  Buni  tilning  barcha  sathlari  bilan  bog’liq 

muammolarning o’rtaga tashlanishi  va  olib  borilayotgan  ilmiy  izlanishlar ham 

ko’rsatib  turibdi.  Bunga  ―matn  tilshunosligi‖  deb  ataluvchi  tilshunoslik 

yo’nalishining  katta  sur‘at  bilan  rivojlanib  borayotganligini  misol  sifatida 

ko’rsatish  mumkin. Matn lingvistikasi  tilshunoslikning  alohida  yo’nalishi sifatida 

shakllandi  va  muttasil  rivojlanib  bormoqda.  Ayniqsa,  "lingvopoetika"  deb 

ataluvchi  matn  lingvistikasining  mustaqil  sohasi  tadqiqotchilar  e‘tiborini  ko’proq 

tortmoqda.  Lingvopoetikaning  asosiy    o’rganish    obyekti    -    badiiy  matn.  Har 

qanday matnning mazmunini tushunish uchun til leksikasi va grammatikasini bilish 

yetarli  bo’lsa,  badiiy  matnning  mazmunini  idrok  etish  uchun  badiiy  matnning 

o’ziga xos lisoniy-poetik qonuniyatlarini ham bilish lozim bo’ladi. 

Badiiy  matnda  leksik  sathdagi  ko’chim    (trop)lar    nihoyatda    katta 

ahamiyatga ega, ular badiiy mazmunni ifodalashda eng faol vositalardir. Ayniqsa, 

ko’chimlar orasida metafora muhim va keng qo’llanuvchi vosita sifatida tilimizda 

badiiy  tasavvurlarining  natijalari  asosida  yuzaga  kelgan.  Metaforalarning  lisoniy, 

mazmuniy va uslubiy xususiyatlari o’zbek tilshunosligida ancha keng o’rganilgan. 

Tilda  ilgari  mavjud  bo’lgan  nomning  muayyan  o’xshashlik  asosida  yangi  ma‘no 

uchun    qo’llanishi    oddiy    nominatsiya  vazifasinigina  bajarmaydi,  balki 

tinglovchiga  ta‘sir  etish  (ekspressiv)  vazifasini  ham  bajaradi  hamda  tilning  ifoda 

imkoniyatlarini  kengaytiradi.  Ana  shunday  ko’chimlardan  biri  metaforadir. 

Metafora  nominatsiya  jarayonida  muhim  o’rin  tutishiga  qaramay,  ko’proq  badiiy 

vosita  sifatida  adabiyotshunoslarning  diqqatini  jalb  qilib  keldi.  Lekin  har  qanday 

badiiy  ifoda  lingvistik  vosita  yordamida  amalga  oshiriladi.  Shunday  ekan,  badiiy 

nutq  tarkibidagi  ko’chimlar  muayyan  lingvistik  qonuniyatlar  asosida  maydonga 

keladi.    Shuning   uchun   ham   ular    faqat  adabiyotshunoslikninggina   emas, 

balki    tilshunoslikning     ham    tekshirish    obyekti    sanaladi.   Metafora     

va 



 

 



metonimiya  masalasi  bugungi    kunda    nafaqat    filologiya,    balki    falsafa,  

mantiq, germenevtika, psixologiya  kabi  qator  gumanitar    ilm    sohalari  tomonidan 

ham o’rganilib, metaforaning mohiyati, strukturasi, xillari va ko’rinishlari borasida 

yangi-yangi  qarashlar  paydo  bo’ldiki,  natijada  ular  erishgan  yutuqlar  asosida 

tilshunoslikda  ham  bu    masalani    qayta    ko’rish  zarurati  yuzaga  keladi.  Ana  shu 

masalalarni hal qilish bu mavzuning o’zbek tilshunosligi uchun dolzarb ekanligini 

ko’rsatadi.  Boshqa-boshqa  tillar  oilasiga  tegishli  bo’lgan  ingliz  va  o’zbek 

tillaridagi  metaforalarning  uslubiy  xususiyatlarini  o’zaro  qiyosiy  jihatdan  tahlil 

qilish esa bu tillardagi o’xshatishga oid yangi masalalar yoritilishiga sabab bo’ladi. 


Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish