O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo’qon davlat pedagogika instituti

Fotoeffekt qonunlari.  

Fotoeffekt 

to’g’risida mukammalroq tassavur olish uchun 

moddaning sirtidan uzib chiqarilgan elektronlar 

(fotoelektronlar) soni nima bog’liq va ularning 

tezligi yoki kinetik energiyasi nima bilan 

belgilanadi, degan masalani aniqlab olish kerak. 

Bu maqsadda quyidagicha eksperimental tekshirishlar o’tkaziladi. Ichidan havosi 

so’rib olingan shisha ballonga ikkita elektrod joylashtiriladi. Ballonning ichidagi 

elektrodlardan biriga yorug’lik kvars (darcha) orqali tushadi, kvars esa ko’zga 

ko’rinadigan yorug’liknigina emas, balki ultrabinafsha nurlarni ham o’tkazadi. 

Elektrodlarga kuchlanish beriladi, bu kuchlanishni potensiometr yordamida 

o’zgartirish va voltmetr bilan o’lchash mumkin. Yoritiladigan elektrodga 

batareyaning manfiy qutbi ulanadi. Yorug’lik ta’sirida  elektrod elektronlar 

chiqaradi, bu elektronlar esa elektr maydonda harakatlanganda tok hosil qiladi. 

Kichik kuchlanishlarda yorug’lik ta’sirida uzilib chiqqan elektronlarning ma’lum 

qismi ikkinchi elektrodga borib yetmaydi. Agar yorug’lik oqimini o’zgartirmay 

turib, elektrodlar orasidagi potensiallar ayirmasi orttirilsa, tok kuchi ortadi. 

Kuchlanish biror qiymatga erishganda tok kuchining qiymati eng katta bo’ladi, 

shundan keyin tok kuchi ortmay qo’yadi.