O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta ta’lim Vazirligi Farg’ona Davlat Universiteti Po’latova Shahnoza Mavzu: Musiqada klassizm oqimi Mutaxassislik: Musiqa ta’limi Kurs ishi Ilmiy rahbar

«Oy sonatasi»
Betxovenning 14-raqam ostida yozilgan sonatasi «Oy sonatasi» nomi bilan mashhur. Kompozitorning zamondoshi shoir L. Relshtab asarni shunday nom bilan atadi. Uning fikricha sonataning birinchi qismi musiqasi oydin kecha manzarasini va lirik xayollarga berilgan inson kayfiyatini tasvirlaydi. Sonata do diez minor tonalligida yozilgan va uch qismdan iborat. Betxoven bu asarni «Fantaziya uslubidagi sonata» deb atagan. Darhaqiqat sonataning birinchi qismi odatdagiday sonata allegrosi shaklida emas, erkin shaklda yozilgan. Demak kompozitor bu asar bilan ham sonata janriga yangilik kiritgan. Mazkur sonataning yozilishiga kompozitor hayotidagi fojiali voqea - omadsiz muhabbat sabab bo’lgan va musiqada shu mavzu ko’rsatib berilgan.
Sonataning birinchi qismi - Adajioda muhabbati javobsiz qolgan baxtsiz insonning chuqur qayg’usi va fojiali o’ylari tasvirlangan. Musiqa ko’p jihatdan I. S. Baxning xoral prelyudiyalarini eslatadi.
Sonataning ikkinchi qismi – Allegretto musiqasi juda go’zal va nazokatli. Musiqa juda go’zal, ammo engiltabiat qiz obrazini tasvirlaydi. Bu qism shaklan uncha katta emas, fojiali, qayg’uli xarakterdagi birinchi qism va shiddatli uchinchi qism o’rtasidagi yorqin epizoddir.
Uchinchi qism – Final sonata allegrosi shaklida yozilgan. Juda tez sur’atda chalinadigan musiqani «kuygan, ruhan ezilgan ko’ngil faryodi» deb ta’riflash mumkin. Shiddat bilan juda tez sur’atda dahshatli va g’amgin xarakterdagi musiqiy mavzular o’tadi. Bu bilan kompozitor taqdirning dahshatli zarbalariga uchrgan kishining ruhiy holatini tasvirlagan.
Betxovenning «Oy sonata » si kompozitorning eng mashhur asarlaridan hisoblanadi va jahon fortepiano musiqasining eng ajoyib asarlari qatoriga kiradi. «Oy sonata» si ning shuhrati faqat musiqaning go’zalligi va his-tuyg’ularning chuqurligida emas, balki asarning yaxlitlik xususiyatidadir. Sonataning uchala qismi tinglovchi tomonidan ajralmas, yaxlit holda qabul qilinadi. Butun sonata musiqasi hayajonli his – tuyg’ularning o’sib borib nihoyatda kuchli qalb tug’yoniga aylanishini tasvirlaydi.