O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta’lim vazirligi

MAVZU: ELLIN DAVRIDA O'RTA OSIYO
REJA:

1. 
   Makedonskty bosqini davrida Markaziy Osiyo
   

1. 
   Salavkiylar dayridal Markaziy Osiyo
   
2. 
   Yunon-Baqtri^a
   

ADABIYOTLAR.

1. 
   ARSIXOVSKIY A.V. Arxeologiya asoslari. T. "O'qituvchi", 1970.
   
2. 
   Isamiddinov M.X., Sulaymanov R.X. Yerqo'rg'on. T. "Fan" , 1984.
   
3. 
   Isamiddinov M.X. Sopolga bitilgan tarix. T. "Fan", 1993.
   
4. 
   Jabborov I. Antik n|iadaniyat va ma'naviyat xazinasi. T. "0'zbekiston"J 1
   
5. 
   Turabekov M. Oboronitelniye soorujeniya drevnix poseleniy i gorodov Sogda. Nukus, "Karakalpakstan", 1990.
   
6. 
   Rtveladze E., feagdullayev A. Pamyatniki miuvshix vekov. T., "0'zb|ekiston". 1986.
   
7. 
   Qadimgi Kesh-Shaxrisabz tarixidan lavhalar. Sagdullaev taxriri "Sharq", 1998.
   
8. 
   Sulaymonov R.X. Drevniy Naxshab. T., "Fan", 2000.
   
9. 
   Samarqand tarlxi. T., "Fan", 1971.
   
10. 
    Boynazarov F» O'rta Osiyoning antik davri. T., "O'qituvchi", 1991. 1 j. Tolstov S.P. E»revniy Xorezm. M., 1948.
    

III. IMR^NING O'QUV VA TARBIYAVIY M^QSADI
Tfelabalarga ushbu mavzu bo'yicha tushuncha berish, sbuningdek turli davrlarda tadqiqotchilar tomoitiidan mavzuga borilgan ta'riflarni talabaiarga tushuntirish, mavzuning
muhimligi va dolzarbligidan talabalarni xabardor etisln.
IV. DARS O'TISH VOSITALARI: (Doska, plakat, fan yta manba va apabiyotlar, tarixiy ma'Iumotiar, mavzu yuzasidajn testlar, kompyuter, jahon siyosiy xaritasi, izohli lug'at, foto
sur
V. DARS O'TISH USULLARI: Takrorlash, suhbat va sat (mavzuni o'zlashtirishni mustahkamlash), jonli muloqot erkin fikrlash va so'zlashga o'rgangan holda fikr muloh^zalarini bayon qildirish, burning uchun har bir talabaga o'tilgan tayanch iboralardansavol tashlanadi. O'qituvchi va o'rtasida berilgan savollarni tahlil etish. Tarqatma mait orqali talabaning mavzuni o'zlashtirishiga ko'ma Talabalarni voqealarni tahlil etishga o'rgatish. Xarii ishlasltni talabalarga o'rgatish. Iboralarni izohlash va un berish,
Surdning ilk) tyemir dapri arxyeologik jihatdan tekshirilmagan Biroq antik duiryo avtorlarining ma'lumot-lariga Karaganda, Iskandao qishlagan Marokan-da (Samarkand) ning uzunligi 10 ryeladigan tasnkl dyevori va arki bulgan. Kiropol (qozirgi Un ham tashqi dyevorlafi, arki n;i bo.chori ham bulgan. Bular odamlar dyevorlardan nfiojiaT varlar bulmagan bulsa kyeraq albatta. Bu uchun bu qadar katta istyehkomga va ururlarning qurgonlarida arkk^ yuk; edi. Qal'a na istyeqkomlar-ni qamma joy da qam tashqi du! quriklash uchungina emas, balki uz hamshaharlaridan saqlanish qukmron sinf vakillari tomoni-dan qurilgap. Sugdda me. Iskandargacha iai ^hinakam maharlar bulgan, eqtimol, bu vak;tda hali bunday shaqarlar bulmagan. Eng qadimgi surdlarning maishati haqida hozircha biz >qyech narsa bilmaymiz. Biroq Urt^i xos bosh kiyimv, chunonchi duppining kam dyeganda bundan ikki yil buran ham qulganligini aniqlash mumkin. Eronda mashqur I NIYG maqbarasi ustida Doroga tobye bulgan barcha xalqlarning
tasvirlangan qavartma suratlar bor. Bu suratl.ar orasida boshiga duppi kiygan aurd ham tasvirlangan.
Urta Osiyodagj dasht kuchmancbilari haqida Gyerodot «kiyim Maishiy hayotlari jihatidan massagyetlar skiflarga uxshaydi» dyeb Tfasodifan topilgan Vjir narsa Gyerodotning bu fikrini tasdiqlaydi. Kofrnigon-ning Amkidaryoga quyadigan joyiga yaqin yerda xazinasi dyeb nam olgan) xazina topildi.
Undan dastajvval kiyimy va butun turishi bilan Ku lariga uxshagan kishi tasvirlangan oltin lavhani kyeraq Uning byelbogiga skif qilichi taqilgan. SHu chikdan oltin qilich qinida ov manzarasi tasvirlanadi: ga uxshagan suvorilar yulbars ovi qilmokdalar. SHu din topilgan oltindan quyilgan ot, ohu va boshqa ning suratlari u(slubi jihatidan Sibirdagi Tatar mozor ?6nlaridan topJilgan qaykalchalarga uxshaydi, bu qurg uz navbatida bijiyumlari jihatidan skiflarning mozor riga yaqindir.
Skiflarning aytiihsa klassik uch qirrali va uch parrakli uqlari yoyilg ulkalar qatoriga iJrta Osiyoni ham qushish kyeraq CHunki bunday ukjl Osiyoning hamma yerida uch-raydi.
Urta Osiyo xalqlari aloxida urin tutadn.Miloddan avvalgi 3 nillarda makyeclonnyalik Filipp 11 davrida Makyedonnyaning syekinlik bplal kutarilnb borgan. U appiqsa armklping jamiyal tutgap rolipi b:, japg lch;llli qobnliyatpni Kfc;-::'H oshkr; kapcha rsformalar utkazgan va qiska p::ict ichida Gryeqiyank: noxiyalaripi uziga 6vE. un;i;rgan. Miloddan avvalgi 336 yil ijiziiig 10 miig kishi]ik kushini bilan Eronga hujum boshlagyp, utma uzining shaxspy iosboni tolyunidan uldirilgan. Hokimiyat yoshli ugli Alyeksandr Makyedonskiy kuliga utgan.
qobiliyatini osttiirkjshga butun kuchini sarflgydn va bu|yuk Er-on impyeriyasini dziga buysun-diryashga xarskat qiladq Juda kup marta bjilgan jang-laidan kyeyip miloddan avvalgi 334 yilda Alyeksandr Makyedonskiy Michik Osiyo, Suriya, Falastin, -Filikiya, Misrnp bosib oladi. 331 yili Myesopotamiyaning shi-moli-sharqidagi qishloq Gavgamyelada Eroy IHOXII Dcj-ro III yaka muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va Vavilon, Suza, Pyersopol, Pasargada kabi yirik shaharlar bi-rin-kyetin yunonlar quliga utadi. Tamoman muvaffaqiyatsizlikka uchragan Doro III mamlakatning shimoli- shar-qiga tomon qochishga harakat qiladi.
SHu davrda Erbn shohining qarindoshi, Baqtriya satrapi Byess tarix sahnasiga cliiqa boshlaydi. Byess bir qancha harbiylar bilan Doro III ni qamokda oladi va kup utmay uni uldjirib, uzini Eron shohi dyeb e'lon qiladi.
Byess qo'shni satraplar myeni qullab-quvvatlaydi dyeb umid boglaydi. Ayniqsa uijiing qushni kuchmanchi chorva-dor xalqlardan umidi katta edi. Lyekin kupchilik xalk; liini quvvatlamaydi. Byessning uzini Eron shohi Artaksyerks dyeb e'lon qilism kupchilikka yoqmas edi.
Alyeksandr Baqtriya va Surdga bostirib kirar ekan, u Osiyoda faqat qullar bilangina ish olib borishiga ishongan edi. Xalqni qullikka mahkum etayotgan Alyeksandr qushinlariga qarshi kurash boshlandi.
Urta Osiyo xalqlari tarixi, ayniqsa, qadimgi Sug'd va Bakdriyaning inshootlari bilan shugullan-gan olimlarning fikriga kura Urta Osiyo njng qurol-aslaxalari, shuningdyek mudofaa istyehkom-lari usha boshqa nohiyalarga Karaganda bir-muncha yuksak edi.
Bir nyecha yiliar d^vom etgan janglardan kyeyin mi-loddan avvalgi 327 yilda ^lyeksandr Urta Osiyoni tu-liq bosib olib, Hindistonga utib kyetadi Xalqlarning katta myexnati eyaziga yaratilgan kuplab shahar va rsh-loqlar yer bilan yakson qllinadi, kuplab aqoli qirgin-ga uchraydi.
mhng otliq bilarj Eron orqali Gryeqiyaga kayta boshlaydi. Alyeksandrning istye'dodli sarkaj-dal^iridan biri Salavkga Bobil mamlakati bye-riladi. U uz mamlakatini Sirdary4 va Hind daryosi buylaridagi mamlakatlar hisobiga kyengaytiradi.
Urta Osiyoda yunon-makyedon hukmronligi bir yuz eilik yil davom etgan. Bu davlat tarixda Yunon-Baqtriya davlati dyeb nomlangan bulib, uning markazi hozirgi Mozori-SHarif urnidagi qadimgi Balx shahrida bulgan. SHu davrdan boshlab Urta (Dsiyo zaminida yirik kit'alarni birlashtirgan ipak yuli mluntazam ish bojshlagan. Bu davrda Baqtriyaniig Eron, Hindiston va Xitoy bilan savdo aloqalari hvojlanib, karvon yul-lari qurilgan. Vaxsh vodiysi buylab Sjlarqiy Turkistpnga, lqoratyegin, Oloy vodiysi orqali l\ashqarga qa-rab, Parfiya orqali Sunyaga, Amudaryo orqali quyi to-monga qarab yul kyetgan.
i Bu yullar orqali kyeng jamoatchilikning bir-biri bilan siyosiy aloqalari ham
J • 1 LLl
kyengaydi. Urta Osiyo hu-dudidagi kuplab arxyeologiya yodgorliklaridan
topilgan tangalarjshu katta iqtisodiy aloqalardan dalolat byeradi.
Xalqlarning tg.rixiy tarakdiyotida bu aloqalarning katta ahamiyati bor.
Arxyeologik ypdgorliklarda ham iqtisodiy, ham ma-daniy aloqalarning juda katta in'ikosini kuramiz.
! YOdgorliklarda eiig kup uchraydigan va arxyeologlar-ling dikdatini jalb etadigan sopol puyumlar Urta Osiyoni bosib olgandan kyeyin va undan kyeyingi Yunon-Baqtriya davlati hukmronligi davrida tubdan uzgardi. Urta Osiyoni yunonlalr bosib olgunga qadar Urta Osiyo-dagi barcha shahar va qjshloqlarda (Toshkyent vohasi va Fargona vodiysidan tashqari) qilindr-konus yoki ban-kasiman shakldagi idishlar yasalgan bulsa, undan kyeyib sopol idishlarning shaMli tubdan uzgargan. Har xil hajmdagi kosalar, laganlar, turli shakldagi qadahl^r isplab chiqarila boshlagan va kuigina idishlarning tashqi tomonidan qizil rangli angob byerilgan. Bunday idishlarni faqat Urta Osiyo hududidagina emas, balki Zakavkazye, Afgoniston, Eron, Hindiston, YAqin hkmda Urta SHarq mamlakatlarida ham uchratish mumkin. Urt^ Osiyo hududidagi xalqlardan Toshkyent va Fargona vodiylaridagi xalqlar ahi|noniylar davrida mutlaqO pug d, Baqtiriya va Xorazm bilan aloqasi yuqday tuyul-gan bulsa-da, Urta Osjyonl yunonlar istilo qilganlari-dan kyeyin bu xalqlar ham katta madaniy dunyogk kir-ganligini kurish mumkin. Endilikda juda ham katta hududlarda qizil angyeb byerib yasalgan kosa va lagan-dami uchratish mumkin edi. Madaniy havotdagi bunday yaqinlikka Alyeksandr Makyedonskay Urta O&iyoni bosib olgand^n kyeyin vujudga kyelgan katta Yunon-Baqtriya davlati hududidagi xalqlatning kyeng madaniy va iqti-sodiy aloqalari sabab buldi dyeb bilmoq kyeraq
Bu davrga oid sopollar komplyeksi Yerqurronning kulollar maqallasining ostki qatlamlaridan, birin-chi mudofaa dyevori bilan ikkinchi mudofaa dyevori ur-tasida joylashgan daxmadan, shahar ibodatxonasida solingan shurfdan, Yermfrondan 15 km shimoli-g'arbda joylashgan Kosontyepaning ostki qatlamlaridan, Ruzor nohiyasidagi Qurg'oncha qishloq xarobasidan, Qarshi vohasining shimqliy chyekkasida joylashgan Kindiktyepa nomi bilan ataiadigan qadimny qaPa qoldiqlarining ostki qatlamlaridan topilgan. Bu davr qatlamlari eng kup saql'angan sriaharj Af-rosiyobdir. Bu shaxar xarobasining 2000—2500 yildan avvalgi tarixini ujz ichiga olgam qatlamlarp kuprok mudofaa dyevorlariea, ancha yuzarok kismda sakjlangan. SHushshg uchup xam shu davrga qadar kuproq qadimiy. shaxafliipg mudofaa dyevorlari urgagshlgap. Afrosiyobni ancha mukammal urgaishga xarakat kalgan olnma G. V. SHishkina, xozirda e?a ssyyet-frakquz qMspsqnqiya-silnipg qatpashchilari profyessor P. Byeriar, tarix fan-l^ri doktorlari F, Gryene, Q Ranyen xamda ushbu satr-lar muallifi tomonidan olib borilgan a|niq strati-grafik ishlar natijasida kadimgi Sugd shaharlari stratngrafipsipi bosh: la qushnji noxiyalardagp shu davr sdgorlpklzrpdap chpkdan sopollar bilan ssflishinrish im koni tugildi.
Miloddan yakvalgi III—II asr sopollarshsh Baqtriya xududidagl qator yodgorliklar bilaln sofishtprib kursaq ular ham shakl, xam tyexnologik pshlannshp ;xi-xatndan bir-»nrpga uxshashlign kuzga tashlapadi. Bunday YAQINLIK uz-vizidan bulmaydi, albatta. Idi^h shakl-larinipg xatto et:g manda qismlarpgacha boshk;a ryepyun-lar4an chi!«;qan idnshlarga uxshashligi shu joydagi xalqlar

Dilan qalip madmiy va iqtisodiy aloqalar davom etganligini kursatadi. Bunday yaqin aloqamr faqat bir davlat xududidapsha bulishi mumkin edi. Bu Surdiyonani tniloddan awalgi III—II asrlarda hali Baqtriya tarkibida ekailigidan dalolat byeradi. Miloddan awalgi II asrlardan boshlab Baqtriyani tokar-lar egallaydt, shlming uihuy ham sopol idishlardagi bir-biriga uxshashlik asta-syekinlik bilkn yuqola bb-radi. Lyekin bu uxshashlik Amudaryoning ung qirgorida ma'luml bir paytgacha davom etavyeradi, sababi, bu nohiya zqali tokarlar xududiga kirtnaganligi edi. Bu narsa faqat kulolchilik buyumlarining uxshashligida emts, balki tanga pullarnyng tarqashidan ham ma'lum.

Miloddan awailgi II—I asrlarda Qashqadaryo voha-sining uzidagi yaqinlik juda ham kuchaygan. X R Kitob shaxrini ostidan topilgan miloddan awalgi II—I ajsr katlamlaridan chikkan sopollar bir-biriga shu qadar o'xshaydiki, ularai bir-biridan ajratish amrimaxol. Bunday uxshashlik Buxoro vohasi va Turk-rrianistonning kup ryegionlari uchun ham xosdir. Ayniqsa qilindr-konus shaklida va quhriroqsimon qilib ish-
lavngan lqadaqlar, laganlar, kuzachalar bir-biriga juda uxshaydi. Bu esa shu ryegiondagi xalqlar bir-biri bilan kyeig aloqada bulganliklarini kursatadi. Yerqur-FOH bilart Afrosiyob urtasidagi aloqalar Kitob orqali bulganligi syezilib turibdi, chunki Afrosiyob soiolla-ri bilan Kitob sopollari shakl jihatidan qam, tyexnologik ishlanishi jihatidan ham bir-biriga yaqin.. Yerko'rg'on sopsllarn esa rjirmuncha far'.q kiladi, ular kuprok Buxoro voxasi va SHarcpy Parfiya xududlari-dan chiqqan sopoll^rga o'xshaydi.
SHarkni Parfivanig yaryaq shaxrp Nisoni lqazpsh davrida S/lshi tor qnlpb ishlangan va yupcto sliau4arla-rida ksig tarqalgan amfor&lsr, Mzrvda esa kulollar nshlatgyei i\0'ii!ii topildi. Kolppda aks etgai tasyenrda ellsh;'i;) madankyatida juda kci.t tarqalgan myegar ko-caciira sol;'mpdigan ryelyefan tayevnr nusxasi tushirilgan.
Afrosiyobda ham anchagina yunon idishlariga uxshatnb yasa.g!l\-ll idishlar tonilgan. Myegar kosgyep, taryelka, fiala (uzbek tilidagi piyola xam qadimgi yunon IjosaLsi — fialadan utgan) kabi idishlar shular jumlasi-dandir. Bunday idishlar Urta dyengiz atroflarida eng kup tarqalgan. Bizga esa ular fakat savdo-sotiqning rivojlaiishi xamda Urta dyengiz xududlaridan kuplab ustalarning yunonlar fstilo qilgan shaxqarlarga kuchib kelishi natijasida yetib kyelgan,
Usha davrda hozirjgi Urta Osiyo xqududidagi ayrim. noqiyalarda idishlarga kuplab ryelyefli tasvirlarni tushirish rasm bo'lgan. Quyqirilganqal'a yodgorligidan xam ijyelyefli tasvir tushirilgan idishlar topilgan. Bu tasvirlar kuproq yunonlardagi afsonaviy qahramonlarni, qadimgi Xorazm mifologiyasi syujyetlarini eslatadi.
O'rta Osiyo shahaf va qishloqlarida faqat yunonlar istilosidan kyeyingina idishlarga xudolar va turli ma'budalarning tasvirini bo'rtma holda tushirish kengrasm bo'lgan.
Milodning boshlafidan boshlab eng yirik vohalarda uziga xos idishlar chiqarila boshls.gan, yani har qaysi voha kulollik idishlarini ishlab chiqishda uzining malum anahasiga, maktabiga ega bulgan. Shuning uchun ham bir vox;ada ishlab clliqafilgan idish ikkinchi voha idishiga unchalik uxshamaydi.
Bu davrga oia idishlar Yerqurronning kulollar mahallasidan kuplab topilgan. Bu esa Yerqurronda sopol: ishlab chiqarish boshqa qushni vohalarga Karaganda-iiqoyatda taravdiy etganligini kursatadi. Kulolchilik Milodning boshlarida Yerqijgonda ishlangan turli ustalar tayyor-lagan idishlar ustaxonalarining axlatxonasidan chiqqan sopollarni diktat bilan urganish shuni kursatdiki, milotlning boshlaridan boshlab kulolchilik maxsulotlari ishlab chiqarishda yukoiri chukdiga ierishilgan. Faqat ovqatla-nish uchun ishlatiladigai idishlarning unlai xilldri, kosalar, taryelkalar, baland tagli vazalar, nixvdtda chiroyli kilib ishlangan qadahlar va shunga uxshash idishlar topilgan. Aksariyat idishlar pishiq va yugma qilib ishlaigan bulib ustidan qizil angob bilan buyal-gan. Bu davrda juda katta maydonda Yerqurronning ich-ki mudofaa kurgoni doirasida kulollar mahallasu qad kutargan. Butun kulollar mahallasi doirasida soiol ishlab chiqarish bilan fcjorlnq uch myetrlik qatlam xosil bulganini kuramiz. SHunisi kifciqkn, xumdonjardan chikarib tashlangan kullar orasida juda kup sopol narchg.lari bulibJ ular asosan mayda sopol idish nar-chalaridir. Bu shuni kuryeatdkkn, usna dazrda kulollar uz rnutaxassisligi buyicha ishlashgap. YA'in bir guruh kulollar ma'luim bir idishlarni ishlab chiqarish buyicha mutaxassislashgan bo^lishsa, ikkinchi bir guruh kulollar yana boshqa tur sopol ishlab chlqarshi buyicha mutaxassislashishgan. Mamlakat ha.\g pkliiiiy, ham siyosin jixatdan kudratli bulgandapsha sopol ishlab chiqarshshshng sifati yuqori buladn. Mamlakat aqoli-sinpng ishlab chiqamlgan l;ahsulotga, unnng sifatiga bulgap talabi ortgan saikn ma>.sulot sifatnni oshirish yulidagi urlnish xam orta boradi. SHuping uthun xam biz kuzatgap 3 myetrlik qalin kulolchilik qatlamida birorta xam katta xum yokn xumcha yuq. Bqpga mayda kosa ishlab chikargan ustaning yirik idpshlar ishlab chiqarishda mutlaqo ishtirok etmaganlpgya sababdir. Rnvojlangan kulolchilik buyumlarini qushni ryegpoi-latr bilan solpfchtirib kurgapimnzda idishlar shakli jixyatndan bop'ka ryegnonlardap katta farq qilgaiini kuramiz. Bu fark ayniqsa qushni Toxariston (yoki ku-_ shoplar BzLktrnyasi) maxsulotlari bilan solishtirib kurilganida ,chkdol syeziladi. Bu narlsa kyeyingi payt-larda olimlar orasida Kushonlar imnyernyasining shi-moliy cjiyegarasi l^ayerdan utgan dyegan masalani hal qi-lifehda ham yordam byeradi. Bu chyegara albatta Qashqa-daryo bilan Surxondaryo urtasidftgi toglar bulib, kushonlar madaniyati xam shu yergacha yetib kyelgan.
Iskandar istilAsidan kyeyin paydo bulgan Baktriya podsho-ligi arxyeologik jihatdan urganilijiagan dyeyish mumkin. Bupod-sholik mahalliy asosda paydo bulib, ellin ta'siH kuchli bulgan, natijada u tamomila uziga xos ellinizm nusxasidan biri bUlgan. Ellinlar dunyosining bu bulagini yunonlar yaxshi bil-magan, chunki lyez vaqt ichida Urta dyengiz bilan Baktriya urta- sida parfyanlar davliti barpo bulgan'. SHunday .bulsa ham Baqtriya kup vaqtlargacha zllinlik qiyofasini saqlab kyelgan. Biroq bizda ham, Afronistonda ham yunon-baqtriyaning qadimgi yodgorliklari yetarli darajada aniqlangan emas.
Yunon-baqtriyi podsholarining tanga pullari diqqatga sazo-vordir. Pullar ellinlarning pullariga uxshaydi. Biroq Gryetsiyaning uzida ham bunday badiiy pullar kam uchraydi. Rassom-lar podsholarning suratlarini chizganlarida ularning rayrat \a kuchini tasvir etishga aloxdda e'tibor byerganlar, bu esa Is-k&ndar sarkardalari avlodidan bulgan ellin podsholari su-ratlariga xos xususiyatlardir. Pullardagi ^ozuplar—podsholarning nomlari va unvonla'ri yunoncha yozilgan. Tanga pullarning ikkinchi tomonida yunon xudolarining birontasi tasvir etilgan, ularning goh biri va goh boshqasining surati chizilganligining pababi anikdir.
Baqtriya dastavvaj Iskand&rning sarkardalaridan biri Syelyevkid asos solgan Syelyevkidlarning kaltta sharqiy podsholigiga kirgan buloa,-kyeyin eramizdan avvalgi 245 yllda bu podsholik-dan ajralib chikdan. Syelyevkidlarning Baqtriyadagi sunggi ho-kimi Diodot Baqtriyaning birinchi podshosn bulgan. Diodot va uning] taxti myerosi ugli Diodot II tanga pullariga Zyevs sura-tini zbrb qilganlar, chunki yunoncha «diodot» suzi «Zyevs ato qilgan» dyemakdir.
Eramizdan avval ^25 yilda Kichik Osiyodagi Magnyesiya shahri-dan chikdan Yevtidyem dyegan bir qallob Diodot II ni taxtdan yiqitgan. Yevtidyem uz tanga pullariga Magnyesiya homiysi Gyerakl suratini zarb qildirgan. Undan kyeyin taxtga utirgan ugli Dyemyetriy ham Gyerakl suratini zarb qildirgan. Syelyev-kid malikzlaridan firming urli Yevkratid 167 yilda Dyemyet-riyni taxtdan yiqitgan. Yevkratid tanga pullarida Syelyevkid-lar sulolasining homiysi Dioskurlar (ellinlarning ilohi egizak Kastor bilan Polidyevk) ning suratlari aarb qilingan.
Hozirgi Samaijqandga shimoldan juda katta qadimgi Samarqand shahrining xarobalari tutashadi. Bu shahar xarobasi Eron dostonidagi qaxramonlardan birining nomini olgan Urta Osiyo podsholaridan Afrosiyob dyeb ataladi. Antik dunyo zamonidan tortib eramizaiig XIII asrigacha Samarkand ana smi joyda bulgan./
/Arxyeologik tyekshirishlari natijasida Afrosiyobning barcha kismlarida eramizdan ainalgi dayrga, ya'ni bu joy yunon—baqtriya davlati markazlarpdap biri bulgan vaqt^a doyr qatlam-lar mavjudligi anikukshdi. Bu yerdagi sopol idishlar bu joy-ning uziga xos (aypikoa qadah nusxa oq idishlar) bulib, ham-masi kulolchilik charxnda ishlangan/ Yunonlarning idishlariga uxshagan idishlar um bor, biroq ular 02, dyemak bu yerning madaniyati mahalliy asosda — chyetning ta'siri bulmay rivqj-langan.
/Afrosiyobda ldip uchraydigan sopol haykalchalar va qavartnia suratlarda kuproq uchta sbhibjamol, kuliga lira tutgai Apollon, Myelu-eh za hamda Lsrnyey ajdarini uld^rayotgan Gyerakl va shu kabilar tasvirlangan/ Biroq Afrosiyobdagi Itiaykalcha va burtma suratlarning eng kup QISMI mahalliy xaraktyerda bulilb, maxalliy diniy e'tikodlar bilan bog-LIqDIr. Odatda Quliga anor ushlagan rrja'biida Noxit taszirlangan. Kupgina haykalchalarda boshiga qalpoq kiygan, sochi tuzrib y^lkasiga tushib turgan erkak kishi tasvirlangan. Bu — xudo Mitra pulsa kerak Afrosiyobda ellindan oldingi qatlam-larni ham urganish muljallanadi. Afrosiyobning antik qatlamlari hali qazilgan emas, bu qatlamlar faqat sdpol idishlardangina ma'lum.