O’zbekiston respublikasi оliy va o’rta maxsusтa’lim vazirligi тоshkent davlat iqtisodiyot universiteti

15-chizma. Iste’molchining o’timal tanlovi.
15-chizmada uchta befarqlik egri chizig’i ifodalangan bo’lib, ular iste’molchiga turli darajadagi qoniqish beradi: I₃ – eng yuqori darajadagi qoniqish; I₂ – o’rtacha qoniqish; I₁ – eng kam qoniqish. Har bir egri chiziqda iste’molchi tanlovini ifodalovchi bittadan nuqta joylashgan: I₁ da – C; I₂ da – D; I₃ da – F nuqtalar. Iste’molchining C nuqtani tanlashi oqilona emas, chunki D nuqta unga nisbatan ko’’roq ehtiyojni qondiradi; F nuqta eng ko’’ ehtiyojni qondirishi mumkin, biroq u byudjet imkoniyatidan tashqarida hisoblanadi.

D nuqtada iste’molchi ehtiyojlarining qondirilishi maksimumlashadi, chunki bu nuqta ehtiyojlarning maksimal qondirilishini ta’minlovchi tovar va xizmatlar to’’lami eng ko’’ qoniqish beruvchi befarqlik egri chizig’ining byudjet chizig’i bilan kesishgan joyida yotadi.

Xulosa

Mamlakatimizda ishlab chiqarishni modernizasiya qilish, texnik yangilash va diversifikasiya qilish, inovasion texnologiyalarni keng joriy etish ishlari keng ko'lamda amalga oshirilib, iqtisodiyotimiz salohiyatini o'sishiga bevosita ijobiy ta'sir ko'rsatib kelmoqda.

Yuqorida iste’molchilarning qaysi bir tovar afzalligini ajrata bilishi, ularga baho berishi, yoqtirgan, xush ko‘rgan tovarni xarid qilishi va ular daromadlaridagi cheklanishlar ko'rib chiqildi. Endi yakka holdagi iste’m olchilar har bir tovar xilidan qancha kerakligini qanday ajratadilar, tanlab oladilar?

Ular bunday tanlovda to ‘g‘ri yo'l tutadilar, berilgan va cheklangan budjetlar miqdorida tovarlami tanlashda xato qilmaydilar, talablarini maksimal darajada qondiradilar.

Bunga erishish uchun tovarlar va xizmatlar to'g'ri tanlanganda ular budjet chizig‘idan (daromad doirasidan) chiqmasligi lozim.

Shuni ham aytish kerakki, cheklangan daromad hisobiga iste’mol tovarlari va xizmatlarga b o‘lgan barcha talablami to'liq qondirib bo'lmaydi. Misolda «hamma daromad hozirgi vaqtda sarf etiladi» deb soddalashtirildi. Shunday qilib, faqat budjet chizig'ida tovarlardan kerakligini tanlab olish mumkin.

Foydalilik biron bir kishi yoki iste’molchi tomonidan iste’mol qilingan tovar yoki boshqa bir harakatlarni bajarish natijasida olgan qoniqishning darajasini ifodalaydi. kishilar yoqim sizlik, noxushlik baxsh etadigan narsalardan voz kechib , o'zlari uchun huzurbag'ishlaydigan, qoniqish beradigan narsalarni olib foydalilikka erishadi yoki foyda ko'radi, undan foydalanadi.

Agar bir kishi o'ziga kuylak olmasdan, uning o’rniga shu pulga 3 ta kitob xarid qilgan bo'lsa, uning uchun bu ko'proq huzur bag'ishlagan bo'ladi. Chunki ko'ylakka qaraganda kitob uning uchun foydaliroq. Foydalilik funksiyasi befarqlik xaritasidan tovarlar tanlovidagi ma’lumotlar ulardan birining afzalligini foydaliligini ko’rsatadi va befarqlik chizig’ida aks ettiriladi