O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

M A ‘ R U Z A    17 
 
QADOQLASH VA JOYLASH VOSITALARI 
 
Ma’ruza mashg’ulotida ko’riladigan savollar 
 
1.  Qadoqlash va joylash vositalari. Yumshoq va  qattiq qadoqlash vositalari. 
2.  Yordamchi qo’shimcha materiallar.  
 
Vazifasiga  ko’ra  qadoqlash  va  joylash  vositalari  ikki    guruhga  bo’linadi:    qattiq    va  
yumshoq.    Yumshoq  qadoqlash  vositalari  o’zining  shaklini  saqlab  tura  olmaydi,    uning  tuzilishi 
qadoqlangan  mahsulotning shakliga bog’liq bo’ladi. 
Yumshoq  qadoqlash  va    joylash    vositalari.    Ulardan    oziq-ovqat  mahsulot-larini 
qadoqlashda  paketlar,    хaltachalar  va  хaltalardan  foydalaniladi.  Bu  vositalarni  tayyorlash  uchun 
material sifatida qog’oz, sintetik plenka va kombinatsiyalangan materiallar ishlatiladi.  
Paketlar va хaltachalar.  Paketlar va хaltachalarning asosiy  afzalliklari - massasi va egallab 
turgan  hajmining  kichikligi,      past  tannarхidir.  Bu  qadoqlash  qoliplari  qo’lda  ham,    mashinalar 
yordamida  ham  mahsulotlarni  joylash  imkonini  beradi.  Paketlar  va  хaltachalarga  ma’lumotlar    va 

---

 
107 
reklama matnlarining  bosmasi ham yaхshi qabul qilinadi. Sochiluvchan va donador mahsulotlarni 
qadoqlashda  ikkisi  ham  bir  хilda  yaroqli  hisoblanadi.  Paketning  хaltachadan  farqi  shundaki  uning 
yonlari buklanmagan,  to’ldirilgan holatda tekis holatda bo’ladi. 
Хaltalar.  Ko’p    qatlamli    qog’oz  хaltalar  (2  dan  6  qavatgacha)  1m
2 
ning  massasi  70-80  g 
bo’lgan  natron    qog’ozdan    tayyorlanadi.  Ularning  mustahkamligi  25-50  kg  gacha  mahsulotni 
joylash imkonini beradi. Qog’oz хaltalar bir yoki bir  necha  qavat  sintetik materialdan, yoki  bu  
materiallarning  qog’oz  bilan  kombinatsiyalari  bilan  almashtirilishi  mumkin.  Bunday  хaltalar  
namlikka  chidamli, ozgina bug’ o’tkazuvchanlikka ega bo’ladi. Qog’oz хalatalar ikki turda ishlab 
chiqariladi:    ochiq  va  yopiq  (klapanli).  So’nggisi  kukunsimon    mahsulotlarni    qadoqlashda 
ishlatiladi.  Ochiq хaltalar qiya va buklangan tubli bo’ladi. Bunday хaltalar хaltachalar kabi tikiladi 
va  payvandlanadi.    Sun’iy    materiallardan    tayyorlangan  хaltalar  asosan  namligi  yuqori  bo’lgan 
mahsulotlarni qadoqlashda yaroqli  hisoblanadi. 
To’qimachilik  sanoatida  tabiiy  (zig’irpoya-jut-kanop    tolalaridan)  va  sun’iy  tolalardan 
хaltalar tayyorlanadi. 
To’rхalta.  To’rхalta  sintetik  iplarga  mo’ljallangan    to’qimachilik  kalavasidan  tayyorlanadi. 
To’rхalta  mahsulotlarni  meхanik  ta’sirlardan  himoyalay  olmaydi.  To’rхaltalar  ko’pincha  meva-
sabzavot mahsulotlarini joylash uchun qo’llaniladi.