|
Umumiy xulosa.
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, arifmetik amallar bajarishni o‗rgatish
oldidi boshlang‗ich matematika kursining eng muhim vazifasini hal qilish
masalani qo‗yadi.
Boshlang‗ich matematika kursi maqsadga muvofiq ravishda tanlangan
sistema asosida ochib beriladi.
Boshlang‗ich sinf o‗quvchilarida og‗zaki va yozma hisoblash tarkib toptirish
matematika dasturining asosiy yonalishlaridan biri.
Arifmetik amallarni o‗rganishdan oldin bolalar ongiga uning ma`nosini
mazmunini yetkazish kerak. Chunonchi, o‗quvchilarni qo‗shish va ayrish
amallarning ma`nosi bilan tanishtirish ikki to‗plam elementlarin birlashtirishga
oid va berilgan to‗plamdan uning qismlarini ajratish kabi amaliy operatsiyalar
asosida olib boriladi.
Har xil (og‗zaki va yozma) hisoblash usullarining ongli o‗zlashtirishi
uchun dastur arifmetik amallarning ba`zi muhim xossalari va ulardan kelib
chiqadigan natijalar bilan tanishtirishni nazarda tutadi.
Arifmetik amallarni o‗rganishdagi navbatdagi juda muhim masalalar
og‗zaki masalalar va yozma hisoblash usullaridan ongli foydalanish asosida
o‗quvchilarda hisoblash ko‗nikmalarini shakllantirish bilan bog‗liqdir.
Arifmetik amallarni o‗rgatish metodikasi hozirda boshlang‗ich sinflarda
amal qilayotgan darsliklarga asoslangan 4 ta arifmetik amalni o‗rgatishga oid
hamma masalalar qarab chiqiladi. Shu narsa ma`lum bo‗ldiki arifmetik
amallarni bajarishni o‗rgatishda ko‗paytirish va bo‗lishning ma`nosini ochib
berishda ko‗proq predmetli rasmli ko‗rgazmali qurollardan foydalanish yaxshi
samara berar yekan.
70
Qo‗shish jadvalini takrorlash va ko‗paytirish jadvalining yod olishini o‗yin,
musobaqa, rag‗batlantirish yolida tashkil qilinsa yaxshi natijalarga olib kelar
ekan.
Mavzulardagi o‗xshashlik esa, o‗quvchilarning mustaqilligi va faolligini
tarbiyalashda qo‗l keladi. Ko‗proq o‗quvchilarga erkinlik berish, ba`zi xollada
ko‗rib chiqishda qoidalarni keltirib chiqarishda mustaqil harakat qilishlariga
imkon yaratish yaxshi natija berar ekan.
Ko‗paytirish amalining muvofaqqiyatli o‗rganishi qushishni yaxshi
bilishga asoslanadi, bo‗lish amallarini bajarish esa ko‗paytirish jadvalini yaxshi
bilishga bog‗liq. Ayirish amali natijasi ham qo‗shish jadvalini bilishga
asolanadi. Bu o‗zaro bog‗liqlik har bir amalni o‗rgatishda nazariy tomonidan
jiddiy e`tibor berish misollar o‗quvchilarni tushunib ishlashiga erishish, har bir
amallarga oid turli tuman misollarni og‗zaki hisob, matematika diktant
ko‗rinishida takrorlab mustahkamlab borish kerakligini bildiradi.
Yuz ichida arifmetik amallar bajarishni o‗rgatishda o‗qituvchi ko‗rgazmali
amaliy mustaqil ish suxbat muammoli vaziyat kabi turli – tuman metodlardan
og‗zaki hisob, matematik diktant, mustaqil ish, ditaktik o‗yin kabi ish turlaridan
o‗rinli foydalansa maqsadga muvofiqdir.
Mana shu yangi va o‗ziga xos masalalar birinchi o‗rganilishidayoq
mustahkamlab va puxta o‗rganilishi kerakki, o‗quvchining keyin butun amliy
faoliyatishu bilimlarnga asoslanadi, keyingi bosqichlarda muntazam
foydalanadi.
Demak boshlang‗ich sinf o‗qituvchisi yuz ichida arifmetik amallarni
o‗rgatar ekan, o‗qitishda yuqoridagi vazifalarni aniq tasavvur qilishi kerak.
Buning uchun u avvalo nazariy puxta metodikalarni turli usullarini qo‗llay olish
imkoniga ega bo‗lishi kerak.
Bu bo‗lajak o‗qituvchi uchun eng muhim vositalardan biridir.
Bitiruv malakaviy ish natijalarig ko‗ra quyidagi xulosalarga kelindi:
-
Boshlang‗ich sinf o‗quvchilarida arifmetik amallarni o‗rganish jarayoni
ijobiy xissiy ta‘sir etib, o‗quvchi uchun muhim matematik bilimlar tarkib
71
toptirdi. Bu ayniqsa matematik bilimlar mustahkamlanadigan ko‗nikma va
malakalarni hosil bo‗lishga yordam berdi.
-
Boshlang‗ichsinfo‗quvchilariilgariamalgaoshirilgan o‗quvchilar bilan ta‘lim
– tarbiya ishlarini olib borishda arifmetik amallarni o‗rganish jarayonidagi
kamchilik va nuqsonlar hisobga olindi. Bitiruv malakaviy ishni tashkil
qilishda qo‗shish va ayirish, ko‗paytirish va bo‗lish ustida amallar
bajarishga samarali yondashishning metodologik va metodik asoalari
tayanildi.
-
O‗quvchilarga arifmetik amallarni o‗rganish jarayoni tabaqali yondashish,
amali ko‗nikma va malaklarni tarkib toptirishni psixologik va pedagogik
jihatdan amaliy tayyorlash, tarbiyaning turli shakl va metodlarini tanlash
imkoniyatini kengaytiradi.
-
Darsda DTS, dastur materiallariga bog‗lab, arifmetik amallar bajarish
metodlaridan foydalanilgan xolada matematika darslaridagi amaliy ishlar,
izlanish ishlari, og‗zaki va yozma mashqlar kabi amaliy metodlar
qo‗llanildi.
-
Bitiruv malakaviy ish davomida o‗quvchilarga tabaqali yondashish amaliy
ko‗nikma va malakalarni tarkib toptirishni psixologik va pedagogik jihatdan
amaliy tayyorlash, tarbiyaning turli shakl va metodlarini tanlash
imkoniyatini kengaytiradi.
-
Bitiruv
malakaviy
ishnatijalarigatayanib,
ta‘lim-
tarbiyaishlaridamatematikanio‗qitishdamuvaffakiyatlifoydalanishdaquyidag
itadbirlarniamalgaoshirishzarur:
-
-
o‗quvchilarko‗paytmavabo‗linmagaoidtushunchavatasavvurlaridagikamchil
ikhamdanuqsonlarnianiqlashdamazkuramaldafoydalanishmetodikasibilanqu
rollantirishhamdao‗quvchilargamatematikao‗qitishningmaqsadvavazifalarib
ilantanishtirishbo‗yicharejaliishlarni amalga oshirish.
Izlanishimiz yakuni o‗quvchilar matematika o‗qitishning nazariy va amaliy
muammolarini hal qilish boshlang‗ich sinflarda arifmetik amallarni o‗rganish
72
metodikasini nazarda tutib, tarbiyaviy ishlarga asos bo‗la oladigan nazariy
xulosalar va amaliy tavsiyalar ishlab chiqish imkonini berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
