O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus

 
3. Prokuratura organlarining tushunchasi va tizimi. 
O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimov  “qonunning  ustuvorligi  huquqiy  davlatning 
asosiy  prinsipidir.  U  hayotning  barcha  sohalarida  qonunning  qat'iyan   hukumronligini  nazarda 
tutadi.  Hech  bir  davlat  organi,   hech  bir  xo`jalik  yurituvchi  va  ijtimoiy  siyosiy  tashkilot,  hech  bir 
mansabdor shaxs, hech bir kishi qonunga bo`ysunish majburiyatidan xolos bo`lishi mumkin emas, 
qonun oldida hamma barobardir” deb ta'kidlagan edi. Jamiyatni demokratik rivojlantirishni strategik 
maqsad  va  vazifalariga  mos  keluvchi  huquqni  muhofaza  etuvchi  idoralardan  biri  prokuratura 
zimmasiga yuklatilgan. 
Prokuratura  konstitutsiyaviy  huquqning  muhim  instituti  bo`lib,  u   faoliyatini  qonunning 
ustunligini  har  tomonlama  qaror  toptirishga,  huquq  tartibotni  mustahkamlashga,  O`zbekiston 
Respublikasi konstitutsiyasi  bilan mustahkamlangan,   oliy qadriyat  darajasida ko`tarilgan inson va 
fuqarolarning  ijtimoiy,  siyosiy  va  iqtisodiy   shaxsiy  huquqlari  hamda  erkinliklarini,  shuningdek 
davlat  mustaqilligini,  ijtimoiy  davlat  tuzumini,  siyosiy  va  iqtisodiy  tizimlarni,  milliy  guruhlar  va 
hududiy  tuzilmalarning  huquqlarini  g`ayriqonuniy  tajovuzlardan  muhofaza  qilishni  ta'minlashga 
qaratilgandir. 
“Prokuratura”   so`zi  lotin  tilidan  olingan  bo`lib,   “yordamlashaman”,   “ko`maklashaman” 
ma'nosini bildiradi. 
Prokuratura  tushunchasi  va  mohiyatiga  aniqlik  kiritishda  prokuratura  faoliyati  xususiyati, 

---

 
129 
prokuratura tizimining davlat mexanizimlarida tutgan o`rni, shuningdek vazifalaridan kelib chiqish 
kerak.  Prokuratura  o`z  vakolati  doirasida  davlat  funksiyalarini  amalga  oshirishda,  davlat 
amaliyotining  mustaqil  tarmog`ini  tashkil  etuvchi  qonunlarning  aniq  va  bir  xilda  bajarilishi  va 
qonunchilik va huquq tartibotni ta'minlashda ishtirok etadigan huquqni muhofaza etadigan organdir. 
O`zbekiston  Respublikasining  prokuratura  organlarining  konstitutsiyaviy  huquqning  muhim 
instituti  sifatida  shunda  ko`rishimiz  mumkinki,  uni  konstitutsion  norma  bilan  alohida 
mustahkamlanganligidir.   O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining XXIV bobi prokuraturaga 
ajratilgan bo`lib, bu bob o`z ichiga 118, 119, 120, 121- moddalarni qamrab oladi. 
Konstitutsiyaning  118-  moddasida   “O`zbekiston  Respublikasi  hududida  qonunlarning  aniq  va 
bir  xilda  bajarilishi  ustidan  O`zbekiston  Respublikasi   Bosh  prokurori  va  unga  bo`ysunuvchi 
prokurorlar amalga oshiradi” deyilgan.  Bu konstitutsion normaga ko`ra, O`zbekiston Respublikasi 
prokuraturasi, 
Bosh 
prokuror 
rahbarlik 
qiladigan 
prokuratura 
organlarining 
yagona 
markazlashtirilgan  tizimiga  egadir.  Shuningdek,   O`zbekiston  Respublikasi  prokuratura  organlari 
o`z  vakolatlarini  har  qanday  davlat  organlari,  jamoat  birlashmalari  va  mansabdor  shaxslardan 
mustaqil  holda,  faqat  qonunga  bo`ysunib  amalga  oshiradilar.  Prokurorlar  o`z  vakolatlari  davrida 
siyosiy  partiyalarga  va  siyosiy  maqsadlarni  ko`zlovchi  boshqa  jamoat  birlashmalariga  a'zolikni 
to`xtatib turadilar. 
Prokuratura  tizimi  O`zbekiston  Respublikasi  miqiyosida  Bosh  prokurorga  bo`ysinuvchi 
prokuratura organlari  yig`indisidan iborat bo`lib, bu fuqarolarning huquq va erkinliklari, jamiyat va 
davlat  manfaatlarini  himoya  qilish,   qonunlarning  aniq  va  bir  xilda  ijro  etilishining  nazoratini 
ta'minlash bilan  umumiy funksiyani amalga oshiradi. 
O`zbekiston Respublikasi prokuratura organlarining tizimi quyidagicha belgilangan:  
1. O`zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi. 
2 . Qoraqalpog`iston Respublikasi prokuraturasi. 
3. Viloyatlar va Toshkent shahar prokuraturalari. 
4. Tumanlar va shaharlar prokuraturalari. 
5.  Viloyat 
prokuraturasiga  tenglashtirilgan  O`zbekiston  Respublikasi 
Harbiy 
prokuraturasi. 
6.  Viloyat  prokuraturasiga  tenglashtirilgan  O`zbekiston  Respublikasi  Transport 
 prokuraturasi. 
7.  Tuman  prokuraturalariga   tenglashtirilgan   harbiy   okruglar,  hududiy   okruglar, 
hududiy harbiy, transport va ixtisoslashtirilgan prokuraturalar.       
8.  O`zbekiston  Respublikasi  Bosh  prokuraturasi  huzuridagi  Soliq  va  valutaga  oid 
jinoyatlarga qarshi kurashish Departamenti  va  uning  joylardagi  bo`linmalari.