O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus

 

 

 

 

 

 

---

 

 

56 

Ma’lumotli ma’ruzaning texnologik kartasi 

 

Ish bosqichlari 

va vaqti 

Faoliyat mazmuni 

O‘qituvchi 

O‘quvchi 

1-bosqich. 

O‘quv 

mashg‘ulotiga 

kirish (Da’vat 

bosqichi) 

(10 minut) 

1.1.O‘quvchilarga 

qimmatbaho 

metallarning 

fizik, 

mexanik 

xossalari  

to‘g‘risida  dastlabki  bilimlariga  tayangan 

holda  qisqa  ma’lumotlarni  tayyorlash 

vazifasi  beriladi  (3-ilova).  

1.2.  Qimmatbaho  metallar  va  ularning 

qotishmalari  to‘g‘risidagi  ma’lumotlarni 

tinglashadi  (2-ilova).  

1.3.Oltin,  kumush,  platina  qotishmalarini 

bayon etadi va  tanishtiradi  . 

 

Eshitadilar. 

 

 

YOzib oladilar 

 

 

Baxs-munozara  olib 

boradilar va o‘z 

fikrlarini  boshqalar 

bilan 

o‘rtoqlashadilar. 

Xulosalar 

chiqaradilar. 

2-bosqich.  

Asosiy 

(Anglash 

bosqichi) 

(50 minut) 

2.1.  Qimmatbaho  metallar  va  ularning 

qotishmalari      mavzusi  bo‘yicha  ma’ruza 

matnini  tarqatadi,  uning  rejasi  va  asosiy 

tushunchalari 

bilan 

tanishishni 

taklif 

etishadi  (1-ilova). 

2.3.  Oltin,  kumush  va  platinaning 

qotishmalari  va  ularning  kimyoviy 

tarkibi 

bo‘yicha 

hisobot 

ishlarini 

taqdimot  texnologiyasi  yordamida  bayon 

etadi  

2.4. 

Oltin, 

kumush, 

platina 

qotishmalariga    doir  ma’lumotlar  bilan 

Tinglaydilar,  savol-

javoblarda ishtirok 

etishadi, muhim 

chizma  va 

jadvallarni  o‘z 

daftarlariga  qayd 

etishadi. 

---

 

 

57 

tanishtiradi   

3-bosqich. 

YAkuniy 

(Fikrlash 

bosqichi) 

(20 minut) 

3.1.O‘quvchilarga 

Qimmatbaho 

metallarning  fizik  va  mexanik    xossalari 

haqidagi 

tasavvurlarini 

boyitish 

maqsadida 

“Toifalash  jadvali”  grafik 

organayzerini  taqdim etadi (4-ilova).   

3.2.“Toifalash 

jadvali” 

qimmatbaho 

metallarning  fizik  va  mexanik    xossalari 

grafik  organayzerini  namoyish  ettirish 

orqali 

oltin, 

kumu 

sh 

va 

platina 

qotishmalarini  to‘g‘risida  o‘quvchilarning 

umumiy 

tasavvurlarini 

aniqlaydi 

va 

muammoli  savollarni  taqdim  etadi.  (4-5-

ilova). 

3.3.  Mavzu  bo‘yicha  o‘quvchilarda  aniq 

xulosalar, 

tasavvurlar 

shakllanmagan 

qismlarini 

qayta 

tushuntiradi 

(2-3-4-

ilovalar). 

3.4.  O‘quvchilarni  baholash  mezonlari 

bilan  tanishtiradi.6-ilova   

 

“Toifalash jadvali” 

grafik  organayzerini 

guruhlarda 

to‘ldirishadi. 

 

 

 

 

 

 

 

O‘z fikrlarini 

boyitadi va 

to‘ldiradi. 

 

 

 

 

Topshiriqni yozib 

olishadi. 

 

1-ilova 

Darsning rejasi: 

1. Qimmatbaho metallar  haqida ma’lumot.  

2.Oltin,  kumush, platina  guruhiga  kiruvchi  elementlar.   

3.Oltin,  kumush, platina  qotishmalari. 

 

 

---

 

 

58 

2-ilova 

 

Oltin  Oltin  -  kimyoviy  belgisi  Au  (lotincha  aurum).  D.I.  Mendeleyev  davriy 

jadvalining birinchi guruhida  joylashgan element. Uning  atom raqami 7 atom og'irligi 

196,967.  Oltin  -  chiroyli,  sariq  rangli,  og'ir,  yumshoq  va  plastik  metall.  Oltinning 

zichligi 19320 kg/m 

3 

 1063,3°C haroratda suyuqlanadi, 2947°C haroratda qaynaydi. 

Oltinning  kristall  panjarasi  yoqlari  markazlashgan  kub  bo'lib,  kristall  panjara 

parametri 4,070 A ga teng. 

Kumush.      Kumush  kimyoviy  belgisi Ag (lotincha  argentum), D.I. Mendeleyev 

davriy  jadvalining  birinchi  guruhida  joylashgan  element.  Uning  atom  raqami  49, 

atom og'irligi 107,87. Kumush yaltiroq oq metall. Kumushning zichligi 10500 kg/m 

3

, 

suyuqlanish  harorati  960,8°C.  Kumushning  qaynash  harorati  2212°C.  Kumush 

yumshoq,  cho'ziluvchanligi  jihatidan  oltindan  keyingi    ikkinchi  o'rinda  turadi. 

Issiqlik  va  elektr    tokini  boshqa  metallarga  nisbatan  yaxshi  o'tkazadi.  Yorug'likni 

yaxshi  qaytaradi. 

Platina  (ispancha  plata-  kumush)  -  kimyoviy  belgisi  Pt.  Atom  raqami  78. 

Atom  og'irligi  195,09.  Platina  kulrang-oq  yaltiroq  metall.  Kimyoviy    turg'un, 

normal sharoitda faqat "zar suvi" va brom ta'sir qiladi