Oʻzbekiston respublikasi оliy va oʻrta maxsus

расм. Аллоҳ таало – ўхшатиш амалётини бажарувчи.

Инсон яхшиликка дуо қилганидек, ёмонликка ҳам дуо қилур. Инсон шошқолоқ бўлгандир (Қуръони карим. Исро, 11). Ахир, мўмин бўлган одам фосиқ одамдек бўлурми?! Тенг бўлмаслар (Қуръони карим. Сажда 18). Молларини Аллоҳнинг розилгини истаб, ўзларидаги ишонч билан сарф- лайдиганлар худди тепаликдаги боғга ўхшайдир. Унга қаттиқ ёмғир ёғса, мевасини икки баробар беради. Агар қаттиқ ёмғир ёғмаса, майдалб ёғгани ҳам бўлаверади. Ва Аллоҳ қилаётганларингиз- ни кўриб турувчи Зотдир (Қуръони карим. Бақара, 265) ва ҳ.к. Мазкур ўхшатишлар инсоният яго- на ўхшатиш амалини бажарувчи эмас, балки инсониятнинг ўзи ҳам ўхшатиш субъекти эканини да- лиллайди.
“Улумул Қуръон” илми соҳиблари Қуръони каримни қуйидагича таърифладилар: “Қуръон – Аллоҳ таалонинг Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга ваҳий орқали нозил қилган, тавотир ила нақл қилинган, ибодатда ўқиладиган, ожиз қолдирувчи каломидир”.¹ Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг таъкидлашича, ушбу таърифни тушуниб етиш учун (мазкур таърифни бир неча қисм-бирикмаларга бўлиб) шарҳлашга тўғри келади. Шу маънода, Шайх Аллоҳ таалонинг Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга ваҳий орқали нозил қилган, тавотир ила нақл қилинган, ибодатда ўқиладиган, ожиз қолдирувчи калом бирикмаларини ажратади ва шарҳлайди. Улар ора- сида Ожиз қолдирувчи калом сифати ҳам фақатгина Қуръони каримнинг ўзига хос сифатларидан биридир, – дейди Шайх, – Қуръони каримнинг ҳар бир ояти, ҳар бир сураси ҳам лафз жиҳатидан, ҳам маъно жиҳатидан ва ҳам аҳкому ахбор жиҳатидан кишиларни ожиз қолдирувчидир. Яъни, инсонлар ҳар қанча уринсалар ҳам, унга ўхшаш нарсани ижод қила олмайдилар”.² Ушбу таъриф асосида Қуръони каримнинг учта: лафз, маъно, аҳкому ахбор жиҳатидан ўта мукаммал манба эка- ни англашилади. Бундан ташқари, матний қурилиш жиҳатидан ҳам мукаммал эканини тушуни- шимиз, бу мукаммалликдан бирор ўринда: матнда услубий ёки маънода номувофиқлик кузатил- маслигини англашимиз мумкин. Бу эса унда келтирилган ҳар бир оят, ҳар бир сўз, хусусан, тадқиқ объектимиз бўлган ҳар бир ўхшатиш конструкцияси бетакрор эканига далолат қилади.
¹ Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Кўрсатилган манба. Еттинчи жуз, 5-бет.
² Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Кўрсатилган манба. Еттинчи жуз, 7-бет.