|
Ilk o`spirinlarning turmush haqidagi tasazvurlar
Ilk uspirinlik yoshida inson uchun eng muxim xissiyot — sevgi vujudga keladi. U urtoklik, dustlik
tuygulari zamirida paydo buladi. Sevgi mazkur yoshdagi ukuvchilarning xissiy dunyosida mutlako yangi
x°lat bulib, u usmirlarning shunday ichki kechinmalaridan tubdan fark kiladi. Ma’lumki, usmirlarda xam
mexr-muxabbat tuygusi, ishkibozlik, kungil kuyish, kumsash kurinishlarida aks etadi. Lekin ilk uspirinning
sevgisi chukur, kuchli, otashin, xakikiy buladi. Mana shu yoshdagi ugil-kizlar sevgisi uzining sofligi,
beguborligi, ma’sumligi, iboliligi, shirin kechinmalarga boyligi bilan ajralib turadi.
46
Ilk uspirinlik davrida vujudga keladigan xis-tuygularni tugri idora etish, yigit va kizlarga sevgi
munosabatlarining nakadar nozikligini, bulajak oilaning baxti xakidagi tushunchalarni tugri anglatish
yaxshi natija beradi. Yigit va kizlarning ma’naviy olamida uchraydigan ayrim ziddiyatlarni bartaraf etishda,
ularni kelajakda oilaning takdiriga yuzaki munosabatda bulmaslikka urgatishda va oila kurishga
tayyorlashda jinsiy tarbiya muxim axamiyatga molikdir.
Erkak va ayollarning teng xukukliligi, bir-biriga sodikdigi va xokazolar ni yoshlar ongiga singdirish
zarur. Buning uchun ukituvchi uzbek milliy turmush tarzidan anik misollar keltirishi lozim. Chunonchi,
xotin-kizlarga past nazar bilan karash, xukukdagi notenglik xollarini yoshlarning kuz oldiga keltirish, ularni
uziga uzi ut kuygan, sirka ichgan, uzini osgan ayollarning ayanchli axvolidan xabardor kilish keraq
Ilk o`spirin yigit va kizlarga erkak va ayolning munosabat-larini yotigi bilan tushuntirish ota-ona,
shifokor, sinf raxbari va ukituvchilarning muxim vazifalaridir.
Ta’lim tizimida ilk o`spirinlar ga uzlaridagi jismoniy, fiziologik va psixik uzgarishlar; yigit va
kizlarning uzaro munosabatlari shakllanishi; sevgi, oilaviy turmush, uning maksadi va ijtimoiy, gigiyenik,
masalalari tugrisida maxsus bilimlar berish lozim. Tarbiyaviy soatlar, shifokor bilan suxbat, oila
a’zolarining maslaxatlari kabi tadbirlarga jiddiy e’tibor berish keraq
Ota-onalar va ukituvchilar ilk uspirin yigit va kizlarga sevgining ikki turi — shaxvoniy tuygu
zaminida vujudga keladigan bekaror sevgi va chinakam dustlik, insoniy munosabatlar asosida paydo
buladigan xakikiy sevgi borligini tushuntirishlari lozym. Kizlarda xakikiy sevgi kurtaklari util bolalarga
nisbatan erta uygonadi, ular bir umr uzlariga yuldosh va doimo gamxurlik kiladigan kishining muxabbatiga
sazovor bulishni orzu kiladilar. Ba’zan kizlarda xam bekdror xislar yuzaga kelishi mumkin.
Ota-onaning o`zaro yaxshi munosabati, mexribonligi, gaixurligi oiladagi farzandlarning
munosabatlarini tugri shakllantirishga yordam beradi. Ona kizida muloyimlik, shirinsuxanlik, kizlarga xos
oriyat, uyatchanlik, ibo, iffat kabi fazilatlarni tarbiyalash bilan birga, unga uy-ruzgor yumushlarini urgatishi
xam lozim. Aks holda nimalar bulishini ma’naviy kashshok, yengil-yelpi xayotga kunikib, tubanlik
botkogaga botib kolgan ayrim ayollarning ayanchli kismatidan misol keltirish orkali tushuntirishi zarur.Ilk
uspirinlarni turmush kurishga tayyorlashda maktab bilan oilaning xamkorligi muvaffakiyat garovi
xisoblanadi. Ruy berishi mumkin bulgan ruxiy, jismoniy iztiroblarning oldini olish juda murakkab ish.
Ukituvchilar jamoasining uzi bu ishni bajara olmaydi. Shuning uchun uni ota-onalar va jamoatchilikka
tayanib amalga oshirish zarur.Ilk uspirin yigit-kizlarning xayotiy rejalari bilan tanishishda ularning mayli,
kizikishi va nafis tuygulariga, ezgu maksad sari intilishlariga aloxida axamiyat berish lozim. Yigit yoki
kizning ruxiyati va ma’naviyatiga tugri yul topish orkali uning fe’l-atvorida uzgarishlar xosil kilish
mumkin.Oiladagi soglom muxit, odamiylik, insonparvarlik munosabatlari farzandning ruxiy dunyosiga
ijobiy ta’sir kursatadi.
Oiladagi tarbiyaviy ishlar ta’lim tizimida mustaxkamlanishi va rivojlantirilishi, ilk uspirinlarni
turmush masalasiga ilmiy nuktai nazardan karashga urgatish lozim. Yigit va kiz urtasidagi munosabatlar
ancha murakkab bulib, ular asta-sekin shakllanadi, bu munosabatlarning rivojlanishi kup jixatdan sinf
raxbarining faoliyatiga boglikdir. U uz ishini yigit va kiz uzaro dustlik munosabatlarini a’lo ukish, namunali
xulk, jamoat ishlarida faol Katnashish bilan amalga oshiradigan yusinda tashkil etishi keraq Shuningdek,
ta’lim tizimida ilk uspirin yigitlar kizlarga yordam beradigan, kizlar esa bu yordamni kadrlab ularga
mexribonlik tuygusini namoyon kiladigan vaziyatlarni yaratish keraq
Akademik litsey va kollejda ukish davrida xar ikkala jinsdagi ukuvchilar uzaro dustona munosabatda
bulishlari, bir-biriga yordam berishlari, uzaro xurmatda bulishlari shart. Lekin ular urtasida mukaddas,
xech buzilmaydigan parda, chegara bulishi ma’kul. Yigitning burchi kizni avaylash, uning sharm-xayosini
paymol Kilmaslik, takdirga yuzaki karamaslik; kiz esa uz navbatida uyatchan, sharm-xayoli, andishali,
kamtar, kizlarga xos gururli, nazokatli bulishlari darkor. Kizlik or-nomusini paymol kiladigan xatti-xdrakat
va xirsga berilmaslik kelajakdagi baxtiyorlik uchun zarurligini xar bir kiz bilib kuigani yaxshi.Ilk
uspirinlarga oila kurish xakida tushuncha berishda baxtli, tinch-totuv yashash, bir-biriga ishonch, sadokat
bulishi kerakligini uktirish bilan birga, ularni oilaviy turmushda yuz berishi mumkin bulgan
kiyinchiliklardan xam ogoxdantirish kerak, albatta. Ularga oilada bulib turadigan janjallarda oxirini uylab
ish tutish zarurligini uktirish lozim.
Nikoxga tayyorgarlikning muxim jixatlaridan biri kuyov-kaylikning uzaro kaynota, kaynona,
karindosh-uruYelar, xonadonning yakin kishilari oldidagi burchlarini anglab olishdir. Mustaxkam va
barkaror oila kurishning asosiy shartlaridan biri — kelinning boshka sharoitga kunikishi, begona turmush
tarziga moslashuvidir. Uning sinalmagan oilaga, undagi iktisodiy-moliyaviy tartibga, notanish
kadriyatlarga, an’analarga, marosimlar. rasm-rusmlarga urganishi xam oson emas. Bularning xammasi
yosh kelinning jismoniy, axlokiy, ma’naviy va ruxiy jixatdan tayyorgarligini talab kiladi.Ukituvchilar
akademik litsey va kasb-xunar kolleji ukuvchi-larining ota-onalari bilan olib boriladigan ishlarda asosiy
e’tiborni bolalar ruxiy dunyosining murakkab tomonlarini yoritishga karatishlari keraq Ularda tankid va
uzini uzi tankid, uzini tuta bilish, uz xatti-harakatini nazorat kilish va t$tri baholash, uzini idora kilish kabi
xususiyatlarni rivojlantirish zarur.Tarbiyaning muxim kuroli nutkxisoblanadi. Shuning uchun ota-ona uz
47
nutkida yokimsiz iboralarni ishlatmasligi, mantiksiz, yokimsiz o\ang bilan bolalarni ranjitmasligi, ularda
ishonch Hissini vujudga keltirmaydigan nosamimiy fikrlarni aytishdan sakdanishlari keraq Xayotda
muloyimlikka, shirinsuxanlikka, samimiylikka, sof vijdonli bulishga nima yetsin! Mazax kilish, ba’zan
nourin hazillashish orkali xam farzandlarning murgak kalbini chuktirish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
