O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limvazirligi farg’ona politexnika instituti «elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari»

Nazorat savollari:

1. Ekranlangan qutbli bir fazali asinxron dvigatellar turlari?
2.Induksion kuchlanish rostlagich nima uchun mo‘ljallangan?
3.Uch fazali induksion rostlagich chiqishidagi kuchlanish o‘zgarishini tushuntiring.
4.Ikkitalik induksion rostlagich qaerlarda ishlatiladi?
5.Fazoregulyator nima uchun buriluvchi transformator deb ataladi?

3-maruza. ASINXRON CHASTOTA O‘ZGARTKICH

Reja:

1. 
   Faza rotorli asinxron mashina.
   
2. 
   Asinxron chastota o‘zgartkichlar
   

Faza rotorli asinxron mashina chastota o‘zgartgich sifatida ishlashi mumkin, chunki rotordagi tok chastotasi f₂ ga teng, ya’ni:
f₂= f₁s = p(n₁/n₂) / 60, (3.1)
bunda «–» belgisi rotorning magnit maydoni bilan birxil yo‘nalishda aylanishini, «+» belgisi esa uning magnit maydoniga teskari tomonga aylanishini ko‘rsatadi.
Asinxron chastota o‘zgartgich faza rotorli asinxron mashina va uning valiga ulangan aylanish chastotasi rostlanadigan ishga tushirish dvigatelidan iborat (15.1rasm). Asinxron mashinaning birorta (masalan, stator) chulg‘ami, chastotasi f₁ bo‘lgan uch fazali elektr tarmog‘iga ulansa, boshqa chulg‘amidan (rotor chulg‘amidan) chastotasi f₂=f₁s bo‘lgan o‘zgaruvchan tok olinadi.
f₂>f₁ chastota olish uchun asinxron mashina stator magnit maydoni yo‘nalishiga teskari bo‘lgan tomonga aylantiriladi. Bunda chastota o‘zgartgich elektromagnit tormoz (s>1) rejimida ishlaydi, dvigatel esa unga mexanik quvvat uzatadi.
f₂ <f₁ chastota olish uchun esa chastota o‘zgartgich dvigatel rejimida va stator magnit maydoni yo‘nalishi bo‘yicha aylantirilishi lozim. Bunda chastota o‘zgartgich generator bo‘lib ishlayotgan birlamchi dvigatel hosil qilgan elektromagnit momenti ta’sirida tormozlanadi. Generator rejimida ishlayotgan dvigatel elektr energiyasini asinxron mashina ulangan tarmoqqa uzatadi.
AChO‘ning chiqishidagi quvvati (rotor zanjirining elektr quvvati), statorda xosil bo‘lgan magnit maydonning rotor chulg‘amiga berayotgan elektromagnit quvvati P_em bilan yurgizuvchi dvigatelning mexanik quvvati yig‘indisiga teng, ya’ni
P2=Pem+Pyud
P_em va P_yud quvvatlar orsidagi nisbat sirpanishga bog‘liq. AChO‘ s=2, bilan ishlaganda ushbu quvvatlar teng bo‘ladi va rotor quvvatning yarmini statordan, yarminiesa yurituvchi dvigateldan oladi. Chastota f₂ ni ravon, bir tekis rostlash uchun birlamchi dvigatel sifatida o‘zgarmas tok dvigatelidan foydalanib, uning aylanish chastotasini o‘zgartirish kerak bo‘ladi.
Ammo AChO‘ ning yuritish dvigateli sifatida, ma’lum bir chastotani olish uchun asinxron yoki sinxron dvigatel ishlatiladi.
Zavodlar, fabrikalardagi, qurilish ishlarida, konlarda, chastotasi 50 Hz bo‘lgan uch fazali o‘zgaruvchan tok elektr energiyasidan foydalaniladi. Boshqa chastotaga o‘zgartirish uchun asinxron yuritmali asinxron chastota o‘zgartkich ishlatilishi mumkin.