O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limvazirligi farg’ona politexnika instituti «elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari»

11.1-rasm. Gisterezis momentiga tushincha
Berilgan quvvatning bir qismi, gisterezisga bo’ladigan isrofini anglatuvchi, molekulyar ishqalanish kuchini engishga sarflanadi. Ushbu isrofning qiymati rotorni qayta magnitlash chastotasiga hamda sirpanishga bo’g’liq bo’ladi f₂=f₁ s:
Pg=sPgs (11.1)
Bu yerda P_gs- rotor qo’zg’almas bo’lgandagi gisterezisga bo’lgan isrof (s=1). Rotorga berilayotgan elektromagnit quvvat, rotordagia isroflarni sirpanishga o’lganga teng:
P_em=P_g/s=P_gq, (11.2)
Aylanuvchi moment esa – elektromagnit quvvatni burchak tezlikka nisbatiga teng:
M_g=P_em/ω₁=P_Hz/ω₁ (11.3)
Shunda, gisterezis momenti qiymati rotorning aylanish tezligiga bog’liq emas (sirpanishga). M_g= f(s) grafigi abtsissa o’qiga parallel bo’lgan to’g’ri chiziq bo’ladi (3.15-rasm).

11.2-rasm. Gisterezis dvigatelining mexanik xarakteristikalari
Gisterezis siljish burchagi gisterezis xalqasining kengligiga bog’liq: magnit materialning gisterezis xalqasi qancha keng bo’lsa, siljish burchagi shuncha kata bo’ladi. 11.1, a-rasmda ikkita gisterezis xalqasi ko’rsatilgan: oddiy po’lat (2egrichiziq) va vikalloy qorishmasi (1-egrichiziq).
Rotor oddiy po’latdan tayyorlansa etarli kattalikdagi gisterezis momenti bilan ta’minlay olmaydi. Faqat vikall kabi magnit qattiq materiallargina kata gisterezis momentini olish imkonini beradi. Gisterezis dvigatellarining rotori odatda yig’ma tayyorlanadi. Rotorning magnit qattiq qismi vtulka 2 ga, taxlangan yoki massiv turdagi xalqa1 tarzda o’rnatiladi (11.1, b-rasm). Keyin esa val 3ga o’rnatiladi.
Massiv rotorli mashinalarda, aylanuvchi magnit maydon rotorda uyurma toklarini xosil qiladi. Natijada stator magnit maydoni bilan ushbu tok o’zaro ta’sirlashishi oqibatida, qiymati sirpanishga mutanosib ravishda o’zgaruvchi elektromagnit moment paydo bo’ladi:
М_u.t =sP_u.t.q / ω₁ (11.5)
bu yerda P_u.t.q - s=1, ya’ni qisqatutashuv rejimidagi uyurmaviy tok xosil qilgan isrof, W; ω₁ - burchak sinxron tezlik, rad/sek.