O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limvazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti qo‘lyozma huquqi asosida uo`K

3.6-rasm. Modelning bo’sh oynasi.

3.7-rasm. Bloklarga ega bo’lgan blok oynasi.

Keyin, agar talab qilinsa, blokning parametrlari o’zgartiriladi. Buning uchun blok tasvirining ustida sichqonchaning chap tugmasi ikki marta bosiladi. Blokning parametrlarini tahrirlash oynasi ochiladi. Kerakli o’zgartirishlar kritilgandan keyin OK tugmasini bosish yo’li bilan oyna yopiladi. Misol sifatida 3.8-rasmda Sygnal Generator bloke parametrlarini rostlash oynasi ko’rsatilgan.

3.8-rasm. Sygnal Generator bloke parametrlarini rostlash oynasi.
Hamma zarur bloklar sxemaga joylashtirilgandan keyin sxema elementlari o’zaro ulanadi. Bloklarni o’zaro bir-biriga ulash uchun blokning chiqishiga kursor olib boriladi va sichqonchaning chap tugmasi bosilgan holda boshqa bloknning kirishigacha linya chiziladi. Bog’lanish liniyasida tarqalish nuqtasini hosil qilish uchun tugun joylashishi zarur bo’lgan nuqtada sichqonchaning o’ng tugmasi bosilib kerakli liniya chiziladi. Chizilgan liniyani yo’qotish uchun liniya tanlanadi va klaviaturadagi Delete klavishasi bosiladi. Bloklari bir-biri bilan ulangan modelning sxemasi 3.9-rasmda keltirilgan.

3.9-rasm. Modelning sxemasi.

Hisoblash sxemasi tuzilgandan keyin uni diskda fayl sifatida saqlash kerak. Buning uchun sxema oynasidagi menyudan File/Save punkti tanlanib papka va fayl nomi ko’rsatiladi.

MATLAB tizimining SimPowerSystems bibliotekasi konkret qurilmalarni modellash uchun mo’ljallangan Simulink paketining qo’shimcha bibliotekalaridan biri bo’lib hisoblanadi. SimPowerSystems elektrotexnik qurilmalarni imitasion modellash uchun bloklar to’plamiga ega. Bibliotekaning tarkibiga passiv va aktiv elektrotexnik elementlar, energiya manbalari, elektrodvigatellar, transformatorlar, elektr uzatish liniyalari va boshqa qurilmalarning modellari kiradi. Unda kuch elektronikasi qurilmalarini va ularni boshqarish sistemalarini modellash uchun mo’ljallangan bloklarni o’z ichiga oluvchi bo’lim ham mavjud. Simulink va SimPowerSystemsning maxsus imkoniyatlaridan foydalanib quyidagi ishlarni bajarish mumkin:

• 
  Qurilmaning ishlashini imitasiya qilish;
  
• 
  Sistemaning rejimlarini hisoblash;
  
• 
  Zanjir uchastkasining impedansini (to’la qarshiligini) hisoblash;
  
• 
  Chastotaviy xarakteristikalarni olish;
  
• 
  Tok va kuchlanishlarni garmonik tahlil qilish.
  

Bundan tashqari murakkab elektrotexnik tizimlarni modellashda imitasion va tarkibiy modellash usullardan birgalikda foydalanish mumkin. Masalan, yarim o’tkazgichli elektr energiya o’zgartgichining kuch qismini SimPowerSystems bloklaridan (imitasion bloklar) foydalanib, boshqarish qismini esa odatdagi Simulink bloklaridan (faqat ishlash algoritmini aks ettiradi, sxemani emas) foydalanib bajarish mumkin. Bunday yondashish sxemotexnik modellashdan farqli ravishda, modelni keskin soddalashtiradi va uning ishlash tezligini orttiradi. SimPowerSystems bloklaridan foydalanib tuzilgan modelda Simulink paketining boshqa bibliotekalarining bloklaridan ham MATLAB funksiyalaridan ham foydalanish mumkin, natijada elektrotexnik tizimlarni modellashda foydalanuvchi cheklanmagan imkoniyatlarga ega bo’ladi.
SimPowerSystems bibliotekasi juda kata. Lekin, shunga qaramasdan kerakli blok bibliotekada topilmas, bunday blokning foydalanuvchining o’zi ham yaratish mumkin. Bunda bibliotekada mavjud bloklarga asoslanib Simulinkning ost tizimlar yaratish imkoniyatlaridan yoki Simulink asosiy bibliotekasi bloklari va boshqariluvchi tok va kuchlanish manbalaridan foydalaniladi.
Shunday qilib hozirgi vaqtda Simulink tarkibidagi SimPowerSystems elektrotexnik qurilmalar va tizimlarni modellash uchun eng yaxshi vositalardan biri bo’lib hisoblanadi.
SimPowerSystems bibliotekasi 7 ta asosiy bo’limga ega:

• 
  Electrical Sources – elektr energiya manbalari;
  
• 
  Connectors – ulagichlar;
  
• 
  Measurements – o’lchash va nazorat qurilmalari;
  
• 
  Elements – elektrotexnik elementlar;
  
• 
  Power Electronics – kuch elektronikasi qurilmalari;
  
• 
  Machines – elektr mashinalar;
  
• 
  Powerlib Extras – qo’shimcha elektrotexnik qurilmalar.
  

Yuqorida keltirilgan bo’limlardan bliklardan foydalanib, qisqa vaqt ichida murakkab elektrotexnik tizimning ham to’laqonli modelini yaratish va uning rejimlarini tadqiq qilish mumkin.