|
Biror fan yoki uning ayrim qismlari uchun yaratiladigan (elektron o‘quv adabiyot,
elektron darslik yoki ma‘ruza matnlarning elektron variantlariga qo‘yilgan barcha
talablarni bajaruvchi, animasion, gipermurojaatli va gipermediali) o‘quv adabiyotlarni fan
mutaxassisi malakali dasturchi hamkorligida amalga oshirishi mumkin. Bu ishlarni
amalga oshirishda informatika va informasion texnologiyalarining yangi amaliy
dasturlari (Macromedia Flash MX , Macromedia Dreamwer,HTML,Delphi va
boshqalar)dan foydalanish ijobiy natija beradi.
Mutaxassis bo‘lmagan, lekin kompyuterda ishlay oladiganlar uchun, ayniqsa unchalik
katta bo‘lmagan hajmli materiallari mavjud foydalanuvchilar ^ogyo da sodda elektron
darslik yaratish texnologiyasini tez o‘zlashtirishi mumkin.
Word da yaratilgan elektron o‘quv qo‘llanma o‘zining soddaligi va yaratilish jihatidan
osonligi bilan mutaxassis bo‘lmagan foydalanuvchilarga asqotadi. Lekin ularning
quyidagi kamchiliklarini ko‘rsatish mumkin:
•
Murakkab animasion prosesslarni yarata olmasligi;
•
Elektron
o‘quv
adabiyotning
yuqori
darajada
interfeysga
ega
bo‘la olmasligi;
•
Elektron
o‘quv
adabiyotning
hajmi
keskin
ko‘payishi
va
buning
natijasida kompyuter tezligining kamayishi;
•
Ovozli va multimediali elektron o‘quv adabiyotlarning
yaratilishi murakkabligi.
Yukorida keltirilgan kamchiliklarga qaramasdan Wordda sodda elektron darslik yaratish
texnologiyasini ketiramiz.
Har qanday elektron adabiyotni yaratishdan oldin uning strukturasini (sxemasini)
ishlab chiqish kerak bo‘ladi.
Sodda elektron adabiyotning umumiy strukturasini kuyidagicha bo‘lsin deb faraz
qilaylik:
Elektron
adabiyot
va
uni
yaratuvchi
haqidagi
ma‘lumotlar
Mundarija
Matnlar oynasi
Bu yerdagi «Elektron adabiyot va uni yaratuvchi haqidagi ma‘lumotlar» oynasida
elektron adabiyotdan foydalaniladigan tashkilot nomi, fan, elektron adabiyotni
yaratuvchi shaxsning familiyasi va ismi yozilishi mumkin.
«Mundarija» oynasida elektron adabiyotga kiritilgan mavzular ro‘yxati keltiriladi.
Masalan:
Mundarija
Kirish. Fan predmeti
1 - mavzu
2- mavzu
Umumiy xulosalar
Foydalanilgan adabiyotlar
Gipermurojaatdan foydalanish maqsadida «Mundarija» oynasida keltirilayotgan
barcha mavzular alohida fayllarda saqlangan (yp1 kengaytirmali fayllarda)
bo‘lishligi hamda ularning biror bir papkaga jamlangan bo‘lishligi maqsadga
muvofiqsir.
Har bir mavzuga qilingan gipermurojaat natijasi «Matnlar oynasida» paydo bo‘ladi.
Elektron
adabiyot
strukturasini
yaratish
uchun
81aps1ag<1
OShse
tarkibiga
kiruvchi
\Word
2000
yoki
Word
2003
ning
ayrim
asboblaridan
foydalanishimizga
to‘g‘ri
keladi.
Buning
uchun
yangi
yaratilgan
Word
xujjatda
Menyu
qatorining
«Вид»
bo‘limining
«Панел
инструментов»
jihozini
paydo
qilishimiz
kerak.
Uning
ko‘rinishi quyidagichadir: _______________
Bu asboblar panelidan oldin «рамка»ni aktivlashtiramiz. Natijada
quyidagicha ko‘rinishli panel paydo bo‘ladi:
Keyin esa yana asboblar panelidan «Veb komponentn»ni aktivlashtiramiz. Natijada
quyidagicha ko‘rinishli yangy panel paydo bo‘ladi:
Elektron
adabiyotning
strukturasini
hosil
qilish
uchun
paydo
qilingan
yangi
panellardagi
«Новая
рамка
сверху»
jihozini
ishga
tushiramiz
(jihoz
ustiga
kursorni
keltirib
sichqoncha
chap
tugmasini
bir
marta
bosamiz).
Natijada
Word
hujjatning
yangi
oynasi
qurinishi quyidaga o‘zgaradi:
Bu holatda kursor yaratilgan oynachalarning yuqorisida paydo bo‘ladi. Kursorni pastki
oynaga o‘tkazamiz va yangi panellardagi «Новая рамка справа» jihozini ishga tushiramiz
(jihoz ustiga kursorni keltirib sichqoncha chap tugmasini bir marta bosamiz). Natijada
Word hujjatning yangi oynasi qo‘rinishi quyidaga o‘zgaradi:
Bu yerda ramkalar chegaralarini siljitish mumkin. Buning uchun kursorni ramkalar
chegaralari ustida ushlab turish va sichqoncha chap tugmasini bosgan holda uni chap yoki
o‘ng, yuqori yoki pastga qarab siljitish kerak bo‘ladi.
«Elektron adabiyot va uni yaratuvchi haqidagi ma‘lumotlar» oynasiga kursorni
keltiramiz va unga bezak berishga kirishamiz. Dastlab katta harflarda tashkilot nomi,
keyin o‘rganilishi mo‘ljallangan fan nomi va nihoyat yaratuvchining ismi, familiyasi
yoziladi. Bu yerda kompyuter xotyrasida mavjud bo‘lgan tasvir va shakllardan foydalanish
ham ijobiy natija beradi.
Oynaga
fon
qo‘yish
yoki
fon
sifatida
biror
tasvirdan
foydalanish
uchun
menyu
qatoridagi
«Format»
menyusining
«Fon»
asbobidan
foydalanish
mumkin.
Uning
ko‘rinishi
quyida
keltirilmoqda:
Oynachalarda ko‘rsatilgan ranglardan birini tanlash va fon sifatida foydalanish
mumkin. Lekin uning «Способы заливки» bandi tanlansa natijada yangi quyidagi
muloqot oynasi paydo bo‘ladi:
Bu oynaning «Градиетеная», «Текстура», «Узор» va «Рисунок» bandlari mavjud. «
Градиетеная » bandi orqali bir yoki har xil shakllarga ega bo‘ladigan ikki ranglardan iborat
fonni hosil qilish mumkin.
Misol tariqasida fon sifatida « Способы заливки» bandi va uning «Градиетеная»
shakli tanlansin va unda 1— rang sifatida qizil, 2- rang sifatida sariq rang tanlanib
«Диогоналная 2» tipi o‘rnatilsin.
Bu fonning o‘rniga ««Текстура » asbobi elementlaridan
foydalanmoqchi bo‘lsak, natijada quyidagi oynaga ega bo‘lamiz:
Undan keraklisini tanlab yuqorida keltirgan elektron adabiyotimizning
ko‘rinishini quyidagicha o‘zgartirishimiz mumkin:
«Мундарижа» oynasiga ma‘lumotlar (gipermurojaat qilinadigan fayllardagi
ma‘ruzalar nomlarini)ni kiritamiz. Jumladan, uning fonli ko‘rinishi quyidagicha bo‘lsin:
«Мундарижа»
tarkibiga
kiritilgan
mavzularga
gipermurojaatni
yo‘lga qo‘yish uchun ularning biri sichqoncha yordamida belgilab olinadi va
belgilangan matn ustida kursor turgan holda sichqonchaning o‘ng tugmasi bosiladi.
Natijada konteksli quyidagi menyu satri paydo bo‘ladi:
Bu konteksli menyudan «гиперссылка» punkti tanlanadi. Natijada gipermurojaat
qilinishi kerak bo‘lgan fayllari mavjud muloqot oynasi hosil bo‘ladi. Uning ko‘rinishi
quyidagicha:
Undan kerakli fayl (.html
kengaytirmali fayl) tanlanadi va muloqot oynasining
«Vmbor ramka» knopkasi bosiladi. Unda elektron adabiyot strukturasi shakli aks
etgirilgan ramkali oyna ko‘rsatilgan bo‘ladi. Bu oynalardan pastki o‘ng oynani belgilab
(gipermurojaat aks ettiriladgan oyna) «OK» tugmasini bosamiz. Natijada muloqot
oynasiga qaytib kelamiz va undagi «OK» tugmasini bosamiz. Bu bajarilgan to‘g‘ri
ishlar natijasida «Mundarija» oynasida biz tanlagan mavzu rangi o‘zgarib uning ostiga
chizilgan holatga keladi. Bu esa gipermurojatning to‘g‘ri tashkillashtirilganligidan darak
beradi.
Bu ishlarni qolgan mavzular uchun ham bajaramiz va natijada yakunlangan
gipermurojaatli sodsa elektron adabiyotga ega bo‘lamiz.
Yaratilgan sodsa elektron adabi yot fa ylini HTM L kengaytirmali holda biror
nom bilan, masalan index.html nom bilan saqlaymiz.
Barcha fayllarni yopib elektron adabiyot fayli mavjud papkani ochamiz va undagi bosh
faylimiz index.html ni yuklaymiz. Natijada quyidagi ko‘rinishli elektron adabiyotdan
foydalanish mumkin bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
