O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

Internet magazinlar. 
Elektron internet magazinlarning axborot texnologiyalari Internetdan 
foydalana oluvchi xaridorga uyidan chiqmasdan turib turli firmalarning tavar va hizmat navlari 
bilan tanishishga, ularning sifati va narxi bo‘yicha axborot olishga, internet orqali to‘lovni 
amalga oshirishga va uyga yetkazib berish bilan xarid qilishga imkon beradi. Umumiy holda 
Internet-magazinning asosiy vazifalari xaridorga-axborot xizmatini ko‘rsatish, buyurtmalarni 
ishlash, to‘lovlarni amalgam oshirish hamda turli statistik axborotlarni yig‘ish va tahlillash. 
Internet-magazinni boshqarish sxemasi 1-rasmda keltirilgan 
Bu sxemada: 

Web-server – tushgan so‘rovlarni taqsimlaydi, foydalanishni chegaralaydi. 

Ilovalar serveri – barcha tizim ishlashini, xususan Internet-magazin biznes mantiqini 
boshqaradi: 

MBBT ilovalar, mijozlar, schyotlar va hokozo hususidagi axborotni saqlashni va 
ishlashni amalgam oshiradi. 
Talaba javob beradigan Internet-magazinning ta‘minoti Web-vitrinanikiga qaraganda 
qimmqtga tushsada, uning imkoniyatlari juda keng va rentabelligi yuqori. Undan tashqari, 
axborotning dinamik ishlanishi va ma‘lumotlar bazasining mavjudligi evaziga Internet-magazin 
har bir ro‘yxatdan o‘tgan xaridor bilan individual ishlash imkoniyatiga ega. 
2.Elektron raqamli imzo 
Elektron raqamli imzo
— Elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini 
elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus oʻzgartirish natijasida 
hosil qilingan hamda elektron raqamli imzoning ochiq kaliti yordamida elektron hujjatdagi 
axborotda xatolik yoʻqligini aniqlash va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini 
identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzo. (qonun)Qonunda talab etilgan shartlarga 
rioya etilgan taqdirda elektron raqamli imzo qogʻoz hujjatga shaxsan qoʻyilgan imzo bilan bir xil 
ahamiyatga egadir. Elektron maʼlumotlarni kriptografik oʻzgartirish natijasida hosil qilingan 
belgilar ketma-ketligi. Elektron raqamli imzo maʼlumotlar blokiga qoʻshib qoʻyiladi va blokni 
qabul qiluvchiga, manbani va maʼlumotlarning butunligini tekshirish hamda soxtalashtirishdan 
muhofazalanish imkonini beradi. Hozirgi kunga kelib, ayrim mamlakatlar qonunchilik yoʻli 
bilan raqamli imzodan foydalanishni layoqatliligini qonunlashtirib qoʻyganlar. Elektron raqamli 
imzo kalitlari sertifikatlari roʻyxatga olish markazlari tomonidan beriladi. 

---

Qabul qilib olingan ma‘lumotlarni haqiqiyligini yoki haqiqiy emasligini aniqlash 
masalasini, ya‘ni ma‘lumotlarni autentifikatsiyasi masalasining mohiyati xaqida to‗xtalamiz.
Har qanday yozma xat yoki hujjatning oxirida shu hujjatni bajaruvchisi yoki bajarilishi uchun 
javobgar bo‗lgan shaxsning imzosi bo‗lishi tabiiy holdir. Bunday holat odatda quyida ikkita 
maqsaddan kelib chiqildi. Birinchidan, ma‘lumotni olgan tomon o‗zida bor bo‗lgan imzo 
namunasiga olingan ma‘lumotdaga imzoni solishtirgan holda shu ma‘lumotning haqiqiyligiga 
ishonch hosil qiladi. Ikkinchidan, shaxsiy imzo ma‘lumot hujjatiga yuridik jihatdan avtorlikni 
kafolatlaydi. Bunday kafolat esa savdo-sotiq, ishonchnoma, majburiyat va shu kabi bitmlarda 
alohida muhimdir.
Hujjatlardagi qo‗yilgan shaxsiy imzolarni soxtalashtirish nisbatan murakkab bo‗lib, 
shaxsiy imzolarniig avtorlarini hozirgi zamonaviy ilg‗or kriminalistika uslublaridan foydalanish 
bilan aniqlash mumkin. Ammo elektron imzo xususiyatlari bundan farqli bo‗lib, ikkilik sanoq 
sistemasi xususiyatlari bilan belgilanadigan xotira registrlari bitlariga bog‗liq. Xotira bitlarining 
ma‘lum bir ketma -ketligidan iborat bo‗lgan elektron imzoni ko‗chirib biror joyga qo‗shish yoki 
o‗zgartirish kompyuterlar bog‗lami sistemasi asosidagi aloqa tizimlarida murakkablik 
tug‗dirmaydi.
Bugungi yuqori darajada rivojlangan butun dunyo sivilizatsiyasida hujjatlarni, jumladan, maxfiy 
hujjatlarni ham, elektron ko‗rinishda ishlatilishi va aloqa tizimlarida uzatilishi keng tarmoqli 
qo‗llanilib borilayotganligi, elektron hujjatlar va elektron imzolarning haqiqiyligni aniqlash 
masalalarining muhimligini keltirib chiqarmoqda. 
Ochiq kalitli kriptografik sistemalar bo‗limida ta‘kidlab o‗tganimizdek, bunday kriptosistemalar 
qanchalik qulay va kriptobardoshli bo‗lmasin, autentifikatsiya masalasini to‗la echilishiga javob 
bera olmaydi. SHuning uchun autentifikatsiya uslub va vositalari kriptografik altritmlar bilan 
birgalikda kompleks holda qo‗llanilishi talab etiladi.
quyida ikkita (A) va (B) foydalanuvchilarning aloqa munosabatlarida autentifikatsiya sistemasi 
raqib tomonning o‗z maqsadi yo‗lidagi qanday hatti-harakatlaridan va kriptosistema 
foydalanuvchilarining foydalanish protokolini o‗zaro buzishlaridan saqlashi kerakligini 
ko‗rsatuvchi holatlarni ko‗rib chiqamiz.