O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

- an‘anaviy axborot turlar:
matn, jadval, turli xil bezaklar va original axborot turlari (nutq, 
musiqa, videofilmlardan parchalar, telekadrlar, animasiya ko‘rinishidagi axborot turlari); 
- 
video va audio
axborotlarni kompyuterda qayta ishlash va aks ettirish uchun markaziy 
prosessorning xarakatchanligi, ma‘lumotlarni uzatish shinasining o‘tkazish qobiliyati, tezkor va 
video-xotira, katta sig‘imli tashqi xotira, hajm va kompyuter kirish-chiqish kanallari bo‘yicha 
almashuvi tezligini taxminan ikki baravar oshirish talab etiladi; 
- "inson-kompyuter"
interaktiv muloqotining yangi darajasining ta‘minlanishi, muloqot 
jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotlarni oladi. 
Hozirda 
amaliyot 
shuni 
ko‘rsatmoqdaki, 
multimedia vositalari yordamida 
tingloavchilarni o‘qitish ikki barobar samarali bo‘lmoqda. Ma‘lumki, eshitgan materialning 
to‘rtdan bir qismi xotirada qoladigan bo‘lsa, tinglovchilarga berilayotgan materiallarni video 
orqali amalga oshirsak, axborotni xotirada saqlanib qolishi va tasavvur qilish imkoniyati 35-70 
foizgacha oshadi. Shuningdek, mazkur o‘quv dasturlar audio, video va grafika ko‘rinishida 
mujassamlashtirigan holatda tinglovchilarga berilsa, materialarni xotirada saqlab qolish 70-95 
foizga oshishi kuzatilmoqda.Ta‘lim uchun zarur bo‘lgan quv materiallarini hamda boshqa 
zaruriy ko‘rsatmalarni qullanma shaklida kompyuter dasturlari ko‘rinishida ishlab chiqish.Ishlab 
chiqilgan kompyuter dasturlari uchun multimedia elementlarini qullash. Multimediya vositalari 
bilan ishlash hozirda Respublikamizda juda keng ko‘lamda qullanilmoqda. 
1.
 
Multimedianing paydo bo‘lishi multimediali mikroprotsessorlar 
Mamlakatimizda multimediya taxminan 1980 yilning oxirlarida paydo bo‗ldi.Bu vaqtda 
multimediya xonadon kompyuterlarida emas ,balki mutaxasislar tomonidan ishlatilgan. 1993 
yilga kelib multimediya tadqiqotchilar jamoasi tizimlari, tayyor multimediya maxsulotlari, ularni 
iste‘molchilari yuzaga keldi. Bugungi kunda deyarli har bir kompyuterda multimediya mavjud. 
Multimediyali dastur ta‘minotining turfa turlari sotuvda mavjud. 
1997 yil ning yanvarida va iyunida multimedia texnologiyasida ishlash uchun modernizatsiya 
qilingan va mos ravishda Pentium MMX (MMX — Multi Media eXtention) va Pentium II savdo 
markalarini olgan Pentium Pro mikroprotsessorlarining taqdimot marosini bo‘ldi. Pentium MMX 
mikroprotsessor audio- va videoma‘lumotlarni qayta ishlashga mo‘ljallangan qo‘shimcha 57 ta 
buyruq, ikki marta kattalashgan (32 Kbayt gacha) kеsh-xotira, Pentium Pro mikroprotsessordan 
olingan tarmoqlanishlarni oldindan aytish yangi blokini va b. o‘z ichiga oladi. Shuning hisobiga 
unda Pentium mikroprotsessorga nisbatan 1 millionta tranzistorli еlement ko‘proqdir. Bu 
mikroprotsessorlarni samarali ishlatish uchun barcha еski dasturlarga (shu jumladan Windows 
95, Windows NT operatsion tizimlariga ham) moslashtiruvchi dasturli lavhalarni qo‘shish kerak; 
aslida еsa, ularsiz ham Pentium MMX mikroprotsessor oddiy Pentium mikroprotsessordan 
birmuncha unumliroqdir. Pentium MMX mikroprotsessor oddiy ilovalarni bajarishda Pentium 
mikroprotsessorga qaraganda 10-15% tezkorroqdir, yangi 57 ta buyruqni ishlatib multimedia 
ilovalarini bajarishda еsa u 30% ga tezkorroqdir (taqqoslash uchun Pentium Pro (Profissional) 
mikroprotsessor oddiy ilovalarni bajarishda Pentium mikroprotsessorga qaraganda, taxminan 
20% tezkorroqdir). Pentium MMX ning xonalarini hisobga olgan holda yozilgan dasturlar oddiy 
Pentium mikroprotsessorli shaxsiy kompyuterlarda ishlay olmaydi. Pentium MMX 
mikroprotsessor uchun Socket 7 raz‘yomli (ajratgich), MMX qo‘llab-quvvatlaydigan yangi 
BIOS li va ikkita ta‘minot kuchlanishli (2,8 va 3,5 V) tizimli plata talab еtiladi. Pentium II 
mikroprotsessor boshqa hamma mikroprotsessorlarga nisbatan o‘zgacha tuzulishga еga, xususan, 
u uncha katta bo‘lmagan plata-kartrij ko‘rinishida bajarilgan bo‘lib, unga protsessorning o‘zi 
(Pentium Pro da 5,5 mln ta tranzistor bo‘lsa, unda 7,5 mln ta tranzistor bor) va umumiy hajmi 
512 Kbayt bo‘lgan ikkinchi darajali kеsh-xotiraning to‘rtta mikrosxemasi joylashtirilgan. 
Protsessorning o‘z mikrosxemasida joylashgan 1-darajali kеsh-xotira Pentium Pro 

---

mikroprotsessorda bor bo‘lgan 16 Kbayt o‘rniga 32 Kbayt sig‘imga еga, lekin 2-darajali kеsh-
xotira mikroprotsessorning ichki chastotasida еmas, balki ikki marta kichik chastotada ishlaydi. 
Pentium II mikroprotsessor 0,35 mikronli texnologiya asosida ishlab chiqariladi va 2,8 V 
ta‘minot kuchlanishini ishlatadi. Uning uchun, tabiiyki, boshqa barcha Pentiumlarga nisbatan 
o‘zgacha tizimli plata talab еtiladi. 
Shunday qilib, MMX-tizimni yaratish uchun quyidagilar mavjud bo‘lishi kerak: 
• pentium MMX yoki Pentium II mikroprotsessorlari;
• ushbu mikroprotsessorlarni qo‘llovchi tizimli plata;
• bu protsessorlarning qo‘shimcha buyruqlarini ishlatishga yo‘naltirilgan dasturli ta‘minot. 
Bo‘larning hammasini mikroprotsessorni tanlashda inobatga olish kerak.