O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti

1.1 Anemofilya haqida tushuncha
Anemofiliya yoki shamol changlanishi shaklidir changlanish shu bilan polen tom ANEMOFILIYA (yun. anemos — shamol va phileo — sevaman) — shamol orqali changlanish, oʻsimlik changdonidagi changning urugʻchi tumshugʻiga yoki urugʻkurtak-ka shamol vositasida kelib tushishi. Anemofiliya eman, qayin, qayragʻoch kabi daraxtlarda, arpa, bugʻdoy, makkajoʻxori va ochiq-urugʻli oʻsimliklarsa boʻladi.onidan tarqatiladi shamol.[1]

Shamol bilan changlanadigan gulli o'simliklarning gullari, masalan, bu arra tish emani (Quercus acutissima), hasharotlar bilan changlanadigan gullarga qaraganda kamroq ko'rgazmali.

Anemofil o'simliklar, masalan, bu qarag'ay (Pinus) shamolda olib boriladigan katta miqdordagi polen hosil qiladi.
Chetdan changlanish ko'pchilik o'sim!ikIar uchun qulay usuldir, chunki har xil irsiy belgilarga ega bo'Igan gametalar qo'shi!adi. Shuning uchun ham chetdan changlanish avtogamiyaga nisbatan ancha ustun. Ksenogamiya yo'li bilan changlangan gulda yashash sharoitiga moslashgan individual o'zgaruvchanlik xususiyatiari yaqqol ifodalangan nasl kelib chiqadi. Yuqorida aytib o'tilganidek ko pchilik o simliklar shu yo'l bilan changlanadi, ular chetdan changlanishga moslashgan bir necha xususiyatlarga ega. Hasharotlar yordamida changlanish Chetdan changlanishga moslashishning yana bir yo li eman,o'rmon yong'og'i, tol, terak, oq qayin, makkajo xori kabi o simliklarda bir jinsli gullaming xosil bo'lishidir. Ksenogamiya faqat turlaming ayrim individlari o'rtasida sodir bo'lmay, balki har xil turlari orasida ham kuzatiladi. Bunda yangi aralash irsiy xususiyatlarga ega bo'lgan duragaylar kelib chiqadi. Shunday qilib, chetdan changalnish o simliklar uchun foydali hisoblanib, uning birdan bir kamchiligi har doim amalga oshavermasligi va ko pgina omillarga bog liqligidir.
Urug'lanish егкак va urg'ochi jinsiy gametalaming o'zaro qo shilish jarayoni hisoblanib, gulii o simliklaming erkak gametasi spermiya urochi gametasi esa tuxum hujayra deyiladi. Urug Idnish Chang donasining bitta hujayrasi teshiklar orqali bo'rtib chiqib chang nayiga aylanadi. Chang nayi urug'chi tumshuqchasi orqali ustuncha va tugunchada o'tadi va urug'kurtakning chang yo'liga yetib keladi. Chang nayining o sish vaqtida vagetativ hujayraning mag'izi erib, yo'qoIib ketadi. Generativ hujayraning mag'izi esa ikkita hujayra, ya ni spermiyalami hosil qiladi. Murtak qopchasida chang nayining uchki qismi yoriladi, spermiyalar murtak qopchasi ichiga tushib, ulaming biri tuxum hujayra bilan, ikkinchisi ikkilamchi mag iz bilan qo'shiladi. Bu jarayon qo'sh urug lanishdir. Urug langan tuxum hujayra zigotaga aylanadi va zigotadan murtak hosil bo'Iadi. Bunda ikkilamchi mag iz triploid holatga o tadi, tez bo'linib endospermni hosil qiladi. Integumentdan urug' po'sti, urug kurtakdan urug' kelib chiqadi. Sinergid va antipod hujayralar yo qolib ketadi. Nusellus murtakni oziqlantiruvchi toqim a sifatida perispermga aylanadi.