O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 
Maxsus organoidlar 
Metaplazmatik tuzilmalar deb nomlangan yuqori differinsiallangan sitoplazmatik 
strukturalar organizmda alohida urinni egallaydi. Bayon qilingan organoidlardan farq 
qilib, ular xujayrining almashinuv protsesslarida universal ahamiyatga ega bo’lmaydi va 
spetsifik funksiyalarni bajaradi. O’z tuzilish va ahamiyati jihatidan bu organoidlar juda 
xilma-xildir. 
Ularga fibrillyar (fibra-tola) strukturalarninig hamma turlari tonofibrillar, 
miofibrillar va neyrofibrillar kiradi. 
ТONOFIBRILLAR sut emizuvchilarning ko’p katlamli epiteliysida tayanch 
funksiyasini bajaradi. Ular hujayra tanasida joylashib to’kimalarni bir butunligini hamda 
mexaniq xossasini saqlab turish uchun moslashgan. 
MIOFIBRILLAR - qisqaruvchan ipchalar bo’lib muskul hujayralari va tolalarini 
sitoplazmasidan o’tadi. Ana shular hisobiga murakkab muskul harakatlari yuz beradi. 
Sillik muskullarda miofibrillar oxirigacha bir jinslidir. Kungdalang tarkil tolali 
muskullarda ular murakkab strukturali va nurlarni sindirish koeffitsiyentlari har xil 
bo’lgan uchastkalardan- disklardan tuzilgan. Shu sababli disklarning ba’zilari koraroq, 
boshqalari esa, Aksincha tinikka o’xshaydi. Disklarning to’g’ri navbatlashishi tufayli 
miofibrillar va hamma muskul tolasi, umuman, kungdalang chizik hosil qiladi. 
Har bir miofibrillar juda ingichka iplar-miofilamentlar yoki protofibrillar 
tutamidan tashkil topgan. 
Miofilamentlar ham yukonroq va ingichkaroq bo’lishi mumkin. Kimyoviy 
analizning ko’rsatishicha yo’g’onroq miofilamentlarni tarkibiga miozin oqsili, 
ingichkarog’iga esa aktin kiradi. 
Aktin bilan miozinni o’zaro ta’sirida aktomiozin hosil bo’ladi. Fakat ana shu 
aktomiozin qisqarish xususiyatiga ega. 
Muskuldan ajratib olingan aktin ham, miozin ham qisqarmaydi.
Sillik muskullarda bir xil miofilomentlar bo’ladi. 
NEYROFIBRILLAR
- nerv hujayralarining tanasi va o’simtalaridan utuvchi 
nozik fibrilli strukturalardir. Neyronlarning sitoplazmasi bilan birga ular kuzgalishni 
o’tkazmshda ishtirok etsa kerak. Yakinda polyarizatsiya mikroskopi yordamida tirik nerv 
tolalarida neyrofibrillarni topishga muyassar bo’lindi. Shu vaqtgacha bu organoidni 
borligiga shubxa qilinib kelinar edi. 

---