O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 HUJAYRA ORGANOIDLARINING SUB MIKROSKOPIK ТUZILIShI. 
Sitoplazmaning 
hujayrada 
muayyan 
vazifalarni 
bajaruvchi 
maxsus 
differensiallashgan qismlari organoidlar deb ataladi. Bular hujayraning doimiy 
qismlaridir. Hujayra markazi, mitoxondriylar, ichki to’rsimon apparat, endoplazmatik 
to’r, ribosomalar(mikrosomalar), lizosomalar, mikronaychalar shular jumlasidandir. 
Undan tashqari, faqat o’simlik hujayralariga xos bo’lgan organoid – plastidlar ham 
muhim ahamiyat kasb etadi. 
Metaplazmatik tuzilmalar deb nomlangan yuqori differensiallangan sitoplazmatik 
strukturalar organizmda alohida urinni egallaydi. Ular ko’pchilik o’simlik va hayvon 
hujayralarida uchraydi. Harakat organoidlari – miofibrillar, kipriklar, xivchinlar; tayanch 
strukturalar – tonofibrillar; tashqi kitiklanishni kabu qiluvchi organoidlar - neyrofib-rilar 
shular jumlasidandir.
Hujayra organoidlarining ba’zilari yorituvchi mikroskoplar yordamida topilgan. 
Ammo, barcha organoidlarning nozik tuzilishlari faqat elektron mikroskopni qo’llash 
orqali aniqlanadi. 
Biz quyida hujayra organoidlaridan faqat ba’zi birlarini elektron mikroskopik 
tuzilishlari va funksiyalari bilan tanishamiz.
Hujayra markazi - sentrosoma. 
Bu organoid hamma ko’p hujayrali hayvonlarni hujayralarida, sodda hayvonlarda 
va ba’zi o’simliklarda topilgan. U 1888 yilda Boveri tomonidan yumalok 
chuvalchanglarni tuxumlarini yetilish protsessida ochilgan. 
Hujayra markazi tarkibiga 1-2 ta yoki ko’proq sentriola deb ataluvchi donachalar 
kiradi. Ular bevosita sitoplazmada yoki sentrosfera deb ataluvchi sitoplazmani sferik 
kavatining markazida joylashadi. Hujayra markazini bunday tuzilishi bo’linmayotgan 
hujayralarda bo’ladi. 

---