O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

 
128-rasm. Ekstrudalangan ozuqa-yem ishlab chiqarish  uskunasi. 
Texnologik  xarakteristikasim МВП-200   МВП300 

---

303 
 
Komponentlarni aralashtirish usuli dozalash uslubiga ham bog‘liq, 
tortish bilan davriy hajmi bilan esa uzluksiz.  Dozalashning aniqligi va 
aralashmaning  puxtaligi  aralash  ozuqaning  sifatini  aniqlaydi.  Agar 
ushbu  operatsiyalar  to‘g‘ri  bajarilmasa,  aralashmaning  samaradorligi 
pasayadi va hatto hayvonlarga zarar yetkazishi mumkin. 
Sochma aralash ozuqa ishlab chiqarishda tayyorlash jarayoni shu 
operatsiyalar bilan tugaydi.    
Biroq, omixta-yem ozuqa ishlab chiqarish texnologiyasining aso-
siy  qiyinchiligi  ularning  ko‘p  komponentli  bo‘lishidir.  Omixta-yem 
zavodlari  fizik-kimyoviy,  strukturaviy  va  mexanik  xususiyatlari  bilan 
farq qiluvchi xomashyolarni qabul qilib oladilar.  Bu xomashyolar har 
xil o‘lchamdagi komponentlar, tarkibiy qismlardan iborat. Xomashyolar 
temiryo‘l va avtotransportlar orqali ixtisoslashgan vagonlarda (masalan, 
don – donli vagonlarda), ohaktosh uni aerozol transporti bilan jihozlan-
gan  mashinalarda,  suyuq  komponentlar  rezervuarlarda,  bochkalarda, 
flagalarda,  oqsil    komponentlar  (xamirturush,  granuladan  tashqari), 
go‘sht  va  suyak  unlari,  baliq  unlari,  premikslar  va  boshqalar  qog‘oz, 
plastmassa  yoki  matoli  qoplarda,  vitaminlar  va  mikroelementlarga  
maxsus qadoqlarga idishlarda keltiriladi.   
Retsept bo‘yicha ozuqa tarkibiga kiritilishi kerak bo‘lgan tarkibiy 
qismlarning  xilma-xilligini  hisobga  olgan  holda,  zamonaviy  omixta-
yem  zavodlarida  sochiluvchan,  donador  va  granulatsiyalangan  omixta-
yem  ishlab  chiqarishning  texnologik  jarayoni  tegishli  uskunalar  bilan 
jihozlangan  ko‘plab  liniyalar  bilan  ifodalanadi.  Komponentlar 
tozalanadi, maydalanadi, saralanadi va shu bilan eng muhim jarayonga 
davlat  standartlari  yoki  boshqa  me’yoriy-texnik  hujjatlar  talablariga 
javob  beradigan  tayyor  mahsulotni  qabul  qilish,  uni  me’yorlab  va 
aralashtirishga  tayyorlanadi.  Olingan  sochma  aralash  ozuqa  ekspan-
ditsiyaga  yuboriladi  (ozuqa  namlik,  bosim  va  harorat  ta’sirida  bajari-
ladigan jarayon) bosimni keskin pasayishi tufayli ozuqa kengayib, hajmi 
o‘zgaradi ya’ni kattalashadi yoki granulatsiya qilinadi (har xil shakldagi 
ozuqalarni  olish,  jarayon  sochma  aralashmani  ma’lum  zichlikkacha 
siqib  silindir,  kub  shar,  shakliga  keltiriladi.  Granula    ozuqa    ishlab  
chiqarish  uchun  aralashma  maydalangan holda namligi 30–35% bo‘-
lishni talab qiladi) hamda talabga ko‘ra iste’molchiga beriladi. Ekspa-
nidatsiya  va  granulatsiya  jarayonlari  mustaqil  yoki  o‘zaro  bog‘liq 

---

304 
texnologik  liniyalarga  bo‘linadi.  Liniyalari  deyarli  barcha  turdagi 
hayvonlar uchun aralash yem ishlab chiqarishning yakuniy bosqichidir.  
Sochma aralash yemni o‘ziga xos bo‘lgan bir qator kamchiliklar 
mavjud, xususan tashish va saqlash paytida aralashmaning o‘z-o‘zidan 
saralanishi (tabaqalanishi); changishi; zichlanib yopishib qolishi;  hay-
vonlar, ayniqsa parrandalar tomonidan sochma aralash ozuqani tanlab 
iste’mol  qilish;    aralash  ozuqa  xavfsizligi  va  gigiyenik  talablarining 
tarkibiy qismlariga bog‘liqligi; sochma aralash ozuqadan foydalanish-
ning samaradorligi ko‘tarishda eskirgan texnologiyalar  o‘rniga yuqori 
samaradorlik  bilan  ishlaydigan  ilg‘or  texnologiyalardan  foydalanshni 
talab etilishi hisoblanadi.