O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

Sitoplazmaning mikrotubullyar va fibrillyar tuzilmalari

Bularga tarkibida mikrotubullyar yoki fibrillyar tuzilmasi bo'lgan hujayra komponentlari kiradi.

Bulardan biri oqsillardan tuzilgan membranasiz tuzilma-mikronaychalar hamma eukariot hujayralar sitoplasmasida uchraydi.

Mikronaychalar sitoplazmada erkin holda, sentriolalar va bazal tanachalar tarkibida uchrashi xivchin va kiprikchalarni hosil qilishi mumkin.

Mikronaychaning devori bir-biriga zich birikkan 13 ta subbirliklardan iborat. Subbirliklarning devori protofilamentlardan iborat, ularni tarkibi- tubulin oqsili.

Sitoplazmadagi mikronaychalar kolxitsin va vinblastin alkaloidlari yoki past harorat, yuqori bosim ta'sirida erib ketadi. Lekin sentriolalar, bazal tanachalar, kiprikchalar tarkibiga kiradigan mikronaychalarga bular ta'sir etmaydi.

Sentriola

Sentriola tuzilmasi 1875 yilda V.Flemming, 1876 yilda Z.Beneden tomonidan topilgan. Hayvon hujayralari uchun xos bo'lib, yuksak o'simliklar, tuban zamburug’larda va ba'zi sodda organizmlarda uchramaydi. Bo'linayotgan hujayralarda bo'linish dukini hosil qilishda ishtirok etadi.

Sentriolani hosil qilishda aylana bo'ylab joylashgan mikronaychalarning 9 ta tripleti ishtirok etadi. Tripletning birinchi mikronaychasi (A) 13 globulyar subbirliklardan tuzilgan. Ikkinchi va uchinchi mikronaychalar (B,C) A mikronaychadan to'liqmasligi bilan ajralib 11 globulyar birlikdan tuzilgan. A mikronaychaning ikkita dastachasi bo'lib, uning biri qo'shni tripletning C mikronaychasiga ikkinchisi markazga yo'nalgan. Sentriolaning markaziy qismida g’ildirakning vtulkasiga(silindrga;qoziqchaga) o'xshash tuzilma bo'lib, undan 9ta naycha chiqadi va A mikronaychalarga yo'nalgan bo'ladi.