Tayanch so’z va iboralar.
Sug’urta fondi
Sug’urtaviy faoliyat
Sug’urta ximoyasi
Sug’urta javobgarligi
Sug’urta vaqillari
Birgalikda sug’urta qilish
Sug’urta ob`ekti
Majburiy sug’urta
Ixtiyoriy sug’urta
Binder
Lloyd
Rinorno
1.Sug’urta atamasi deganda nimani tushunasiz? 2.Sug’urta tushunchalari nimalardan iborat?
3.Majburiy sug’urta deb nimaga aytiladi? 4.Ixtiyoriy sug’urta deb nimaga aytiladi?
Sug’urta fondi deganda nima tushuniladi?
Asosiy adabiyotlar
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi Toshkent 1992 y.
O’zbekiston Respublikasining qonuni «Sug’urta faoliyati xaqida» Toshkent 2002 y.
Karimov I.A. «O’zbekiston iqtisodiy isloxotlarni chuqurlashtirish yo’lida» T.: «O’zbekiston» 1995 y.
Karimov I.A.«O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.: «O’zbekiston» 1998 y.
Karimov I.A. «O’zbekiston bozor munosabatlariga o’tishining o’ziga xos yo’li» T.: «O’zbekiston» 1998 y.
Karimov I.A. «O’zbekistonning o’z istiqlol va tarakkiyot yo’li» T.:
«O’zbekiston» 1998 y.
Straxovoy marketing M.Ankel M.2000.
Organizatsiya straxovogo dela. A.B.Krutik 2000.
Qo’shimcha adabiyotlar
Sobirov X.R. «Xitoyda sug’urta» (Iqtisod va xisobot, 3, 1996)
Sobirov X.R. «Axamoniylar davrida soliq isloxoti» «O’zbekiston soliqlari xabarnomasi» 1997 y.
4-Mavzu: «Sug’urtaning guruxlanishi (klassifikatsiyasi)» Reja:
Sug’urtani boshqarishda sug’urta guruxlanishining roli.
Sug’urtaning tarmoqlar bo’yicha guruxlanishi
Sug’urta ob`ektlari va ularning turlari bo’yicha guruxlanishining umumiy asoslari.
Majburiy va ixtiyoriy sug’urta.
Sug’urtani boshqarishda sug’urta guruxlanishining roli.
Sug’urta ko’p tarmoqli faoliyat, uni tashqil etishda yuzlab sug’urta tashkilotlari ishtirok etadilar va ular minglab sug’urtalanuvchi xuquqiy va jismoniy tashkilotlarga xizmat ko’rsatiladi. Faqat davlat xissadorlik sug’urtasi yo’li bilan sug’urtaning 35 xili mavjud, ularning xar birini ob`ekti, sub`ekti, ta`riflari mavjud. Sug’urta ishini boshqarish, uning o’xshash turlarini guruxlashtirish, tarmoqlarga, bo’limlarga ajratishni talab qiladi. Bu asosda sug’urta ishini boshqarish va tashqil qilish osonlashadi.
Guruxlash lotincha klassifikatsiya so’zidan olingan bo’lib, mavjud umumiy yaxlit tushunchani ayrim turlarga, bo’limlarga ajratish demakdir. Agar biz sug’urta turlarini ma`lum tartib qoida asosida birini ikkinchisidan ajratsak, boshqarish murakkablashadi, unda chalkashliklar sodir bo’ladi.
Sug’urtani guruxlash (klassifikatsiyasi) sug’urtaning ko’p sonli turlarini xududlar, tarmoqlar, tarmoq bo’limlariga, ularning ayrim xususiyatlarini e`tiborga olib ajratishdir. Sug’urta tashkilotlarining o’z zimmalariga olingan javobgarliklari bir necha milliardni tashqil qiladi. Buning uchun xar bir sug’urtalanuvchi yirik korxona, xissadorlik jamiyatlari, tadbirkorlar bilan shartnoma tuzish asosida falokat yuz berganda ularga o’z vaqtida yordam berish lozim. Buning uchun sug’urta ishi, uning turlari, koidalarini guruxlashtirish qanchalik muxim axamiyatga ega ekanligi ma`lum bo’ladi.
Sug’urta faoliyati sug’urtaning xar bir turining xususiyatlarini ko’zda tutib, quyidagi yo’nalishlarda guruxlashtiriladi.
Xududlar bo’yicha (mamlakatni ichki doirasi va tashqi sug’urta munosabatlarini e`tiborga olib)
Davlat va xususiy sug’urta tashkilotlari bo’yicha
Tarmoqlar bo’yicha
Xavf-xatar turlari bo’yicha
Majburiy va ixtiyoriy sug’urta bo’yicha
Xududlar bo’yicha sug’urtalashda mamlakatning ichki doirasida va tashqi iqtisodiy munosabatlarda, shuningdek, xorijiy mamlakatlar bilan sug’urta soxasida xamkorlik qilish xam ko’zda tutiladi. Bunda faqat eksport-import muammolarigina emas, balki investitsiyalar, diplomatik xodimlarini xam sug’urtalash ko’zda tutiladi. Bunday sug’urtani davlat va xususiy tashkilotlari tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
SHu munosabat bilan dastlab sug’urta tashkilotlarini quyidagicha guruxlash mumkin:
Faqat xorijiy mamlakatlar investorlari (O’zbekinvest) va tashqi iqtisodiy munosabatlar xizmat qiluvchi sug’urta tashkilotlari (Intertrans)
Qo’shma sug’urta tashkilotlari, masalan: «Umid» sug’urta tashkiloti, (O’zbek sug’urta Xauden Lix)
Faqat mamlakat doirasida xuquqiy va jismoniy shaxslarga xizmat qiluvchi tashkilotlar («Bit») tashkiloti
Davlat xissadorlik sug’urta tashkilotlari.
Sug’urtani tarmoqlar bo’yicha guruxlanishi
Tarmoqlar bo’yicha guruxlashtirish asosan sug’urta ob`ektlari asosida amalga oshiriladi. Unda quyidagi yo’nalishlar mavjud:
Do'stlaringiz bilan baham: |