|
Dastur bajarilishi davomida berilganlarni saqlab turish uchun o’zgarmas (konstanta) va o’zgaruvchilardan foydalaniladi.
O’zgaruvchi - dastur obyekti bo’lib, xotiradagi nechta yacheykani egallaydi va berilganlarni saqlash uchun xizmat qiladi.
O’zgaruvchi nom, o’lcham, ko’rinish sohasi, amal qilish vaqti kabi hususiyatlarga ega bo’ladi.
O’zgaruvchilarni ishlatishdan avval ularni e’lon qilish lozim. Natijada u uchun xotiradan joy ajratiladi. Joyning xajmi o’zgaruvchi turiga bo’liq ravish aniqlanadi va bir turga oid o’zgaruvchi uchun turli platformalarda turli joy ajratilishi mumkin.
O’zgaruvchilarning tayanch turlari
Butun son turlari. Butun son qiymatlarni qabul qiluvchi o’zgaruvchilar int, short, va long kalit so’zlar orqali e’lon qilinadi. O’zgaruvchiga ishorasiz son sifatida qarash uchun unsigned kalit so’zidan foydalaniladi.
Belgi turi. Bu tur char kalit so’zi bilan aniqlanadi va o’zida belgining ASCII kodini saqlaydi.
Haqiqiy son turi. Haqiqiy sonlar float kalit so’zi bilan aniqlanadi va o’zida o’nli kasr shaklidagi qiymatlarni saqlaydi. Katta sonlar double yoki long double kalit so’zlari yordamida e’lon qilinishi mumkin.
Mantiqiy tur. Bu tur bool kalit so’zi bilan e’lon qilinadi va 0 yoki 0 dan farqli qiymatlarni saqlaydi. Ushbu tur qiymatlar o’rtasidagi munosabatni ifodalaydigan mulohazalarning rost yoki yolg’on ekanini tavsiflashda qo’llaniladi.
Tip
|
Qiymatlar oralig’i
|
Xajmi (bayt)
|
bool
|
true i false
|
1
|
signed char
|
-128 … 127
|
1
|
unsigned char
|
0 … 255
|
1
|
signed short int
|
-32 768 … 32 767
|
2
|
unsigned short int
|
0 … 65 535
|
2
|
signed long int
|
-2 147 483 648 … 2 147 483 647
|
4
|
unsigned long int
|
0 … 4 294 967 295
|
4
|
float
|
3.4e-38 … 3.4e+38
|
4
|
double
|
1.7e-308 … 1.7C+308
|
8
|
long double
|
3.4e-4932 … 3.4e+4932
|
10
|
Ifodalar va amallar
Arifmetik amallar. Qiymat berish operatori.
Amal – bu qandaydir harakat bo’lib, u unar (bitta) yoki binar (ikkita) operandlar ustida bajariladi.
Tayanch arifmetik amallarga qo’shish (+), ayirish (-), ko’paytirish (*) , bo’lish (/) va bo’lish qoldig’ini olish (%) amallarini keltirish mumkin.
Amallar qaytaradigan qiymatlarni o’zlashtirish uchun qiymat berish amali (=) va uning turli modifakatsiyalari ishlatiladi.
Ifoda.
C++ tilida ifoda – amallar, oerandlar va punktuatsiya belgilarining ketma-ketligi bo’lib, kompilyator tomonidan berilganlar ustida ma’lum bir amallarni bajarishga ko’rsatma deb qabul qilinadi. Har qanday “;” belgisi bilan tugaydigan ifodaga til ko’rsatmasi deyiladi. Masalan:
x=3*(y-2.45) ;
y=summa(a, 9, c);
Inkrement va dekrement amallari.
C++ tilida operand qiymatini bittaga oshirish va kamaytirishning samarali vositalari mavjud. Bular inkrement (++) va decrement (--) unar amallaridir.
Operandga nisbatan bu amallarning prefiks va postfiks ko’rinishlari mavjud.
Prefiks ko’rinishda amal til ko’rsatasidan avval bajariladi. Postfiksda esa aksincha.
x=++y ;
x=y++;
Taqqoslash amallari
C++ tilida qiymatlarni solishtirish uchun taqqoslash amallaridan foydalaniladi.
Nazorat savollari
1. Izoh nima?
2. C++ til alfavitini ayting.
3. Identifikatorlar haqida gapiring.
4. Literal va konstanta nima?
5. C++ tilida qanday o’zgaruvchi turlari mavjud?
13. C++ dasturlash tizimida tarmoqlanuvchi jarayonlarni dasturlash
Reja:
1. Operator tushunchasi. Shart operatori;
2. if operatori;
3. If – else operatori;
4. ?: shart amali;
5. switch operatori;
Tayanch so‘z va iboralar: operator, shart operatori, parametrli shart operatori, if-else, true, false, blok, switch
Operator tushunchasi. Shart operatori
Dasturlash tili operatorlari echilayotgan masala algortimini amalga oshirish uchun qo’llaniladi. Operatorlar chiziqli va boshqaruv operatorlariga bo’linadi. Ayrim hollarda operatorlar “nuqtali vergul” ( “ ; “ ) belgisi bilan tugallanadi va u kompiyator tomonidan alohida operator deb qabul qilinadi. Bunday operatorlar ifoda operatorlari deyiladi. Qiymat berish amallari guruhi, hususan, qiymat berish operatorlari ifoda operatorlari hisoblanadi:
i++; --j; k+=I;
O’zgaruvchilarni e’lon qilish ham operator hisoblanadi va ularga e’lon operatori deyiladi.
Shart operatori.
Dastur tuzish jarayonida aksariyat hollarda turli shartlarga mos ravishda qaror qabul qilishga to’g’ri keladi. C++ dasturlash tili dasturning alohida bo’laklarining bajarilishini bajarilish tartibini boshqarishga imkon beruvchi vositalarning yetarlicha kata majmuasiga ega. Masalan dastur bajarilishining biron qadamida qandaydir shartni tekshirish natijasiga ko’ra boshqaruvni dastruning u yoki bu bo’lagiga uzatish mumkin. Tarmoqlanishni amalga oshirish uchun shart operatorlaridan foydalaniladi
if operatori.
if operatori qandaydir shartni rostlikka tekshirish natijasiga ko’ra dasturda tarmoqlanishni amalga oshiradi. Uning yozilishi quyidagicha:
if () ;
Bu yerda har qanday ifoda bo’lishi mumkin, odatda u teskari taqqoslash amali bo’ladi.
Agar shart natijasi 0 qiymatidan farqli yoki rost (true) bo’lsa, yoki blok (operatorlar to’plami) bajariladi. Aks holda, ya’ni shart natijasi 0 yoki yolg’on (false) bo’lsa, hech qanday amal bajarilmaydi va boshqaruv if operatoridan keyingi operatorga o’tadi (agar u mavjud bo’lsa). Ushbu holat 7.1-rasmda ko’rsatilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
