O’zbeкiston respubliкasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 Ferrodinamik o’lchash asboblari;  Elektrostatik o’lchash asboblari.

Ushbu ko’rsatilgan qatordagi magnitoelektrik, elektromagnit va elektrodinamik turdagi o’lchash asboblari nisbatan keng tarqalgan hisoblanadi. Quyida shu 3ta tur asboblarining qisqacha tavsiflarini keltiramiz.

Magnitoelektrik o’lchash asboblari


9-rasm. Magnitoelektrik o’lchash asbobi

1-Doimiy magnit; 2-magnit qutblari; 3-o’zak; 4-cho’lg’am; 5,6-o’q; 7,8- spiralsimon prujinalar; strelka; 10-tinchlantirgich.

Shkala tenglamasi

 = S I;

Bunda, S - asbobning sezgirligi; I - cho’lg’amdagi tok.

Afzalliklari:

* shkalasi to’g’ri chiziqli;

* sezgirligi yuqori;

* o’lchash xatoligi kichik.


112


Кamchiliklari:

 faqat o’zgarmas tok zanjirlaridagina ishlay oladi;

 bevosita katta qiymatdagi toklarni o’lchay olmaydi;  tannarxi baland.

Elektromagnit o’lchash asboblari


10-rasm. Elektromagnit o’lchash asbobi

1-qo’zg’almas elektromagnit katushkasi; spiralsimon prujina; 4-tinchlantirgich.

Shkala tenglamasi

 = S J²; Afzalliklari

2-elektromagnit o’zak; 3-

 Ham o’zgaruvchan, ham o’zgarmas tok zanjirlarida ishlaydi;  Bevosita katta qiymatdagi toklarni ham o’lchashi mumkin;  konstruksiyasi nisbatan sodda.

Кamchiliklari.

 shkalasi egri chiziqli (kvadratik);

 o’lchash xatoligi biroz katta (magnitoelektrikka nisbatan);  sezgirligi yuqori emas.

113

Elektrodinamik o’lchash asboblari

11-rasm. Elektrodinamik o’lchash asbobi

1-qo’zg’almas g’altak; 2- qo’zg’aluvchan g’altak
Shkala tenglamasi:

 = S J₁ J₂;

Afzalliklari:

 Ham o’zgaruvchan, ham o’zgarmas tok zanjirlarida ishlaydi;  Yuqori darajadagi aniqlikka ega;

 elektr quvvati sarfini hisoblashda qo’llanilishi mumkin;  bir vaqtning o’zida ikkita kattalikni tekshirishi mumkin. Кamchiliklari:

 Xususiy energiya sarfi katta;

 Tashqi temperaturaga bog’liqligi kuchli;

 Кatta qiymatlarni bevosita o’lchay olmaydi.

Induksion o’lchash asboblari

Induksion o’lchash mexanizmlari bir yoki bir nechta qo’zg’almas elektromagnitdan va qo’zg’aluvchan qismi alyumindan ishlangan diskdan iborat bo’ladi. 9.8-rasmda ikki oqimli induksion mexanizm ko’rsatilgan.

114