O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

2 - Mavzu: Borliq falsafasi
Borliq tushunchasining taxlili. Falsafa tarixida Borliq muammosi. Borliq va yo’qlik dialektikasi. Borliq shakllarining tasnifi: tabiat borligi va maʼnaviy Borliq , ijtimoiy Borliq va inson borligi. Virtual Borliq tushunchasi. Energiya - Borliq shakli. Olamning birligi, chekliligi va cheksizligi. Substantsiya va substrat tushunchasilari. Materiya tushunchasi va uning tashkillashuv darajalari. Olamning paydo bulishi va evolyutsiyasi. Inʼikos nazariyasi va uning darajalari, shakllari.
Moddiy obʼekt tizim sifatida. Geotsentrik va nogeotsentrik moddiy tizimlar. Kengayuvchi olam gipotezasi. Kizil siljish va torsion maydonlar. Universal kosmik galogramma. Xdrakat - materiyaning yashash sharti. Аbadiy xarakat, uzgarish va xarakatsizlikning uzaro nisbati. Xdrakatning tiplari va shakllari. Xdrakatning mutlakdigi va sokinlikning nisbiyligi. Makon va vakt - Borliq ning fundamental shakllari. Falsafa tarixida makon va vaktga substantsional va relyatsion yondashuvlar. Ijtimoiy makon va ijtimoiy vaktda tarix vakti va davr ruxining mutanosibligi. Individual vakt inson mavjudlik vakti sifatida. Uz-uzidan tashkillashuv - materiyaning atributi
Tabiat tushunchasining keng, tor va maxsus maʼnolari. Falsafa tarixida tabiat va uni asrashga munosabat. Tabiat va jamiyatning oʼzaro aloqadorligi. XX asrda tabiat voqeligi: ekologik tanglik. Ekodinamikani global, mintaqaviy va mahalliy miqѐslarda rivojlantirishning ahamiyati. Hozirgi dunѐda ekologiya sohasidagi oqilona siѐsat: xalqaro tashkilotlar hamkorligi. Ijtimoiy rivojlanish va geografik muhitning oʼzaro aloqadorligi. Geografik maktablar. Oʼzbekistonda tabiatni muhofaza qilish amaliѐti: yutuq va kamchiliklar. Ijtimoiy ekologiya muammolari. Biosfera va noosfera uygʼunligi. Yangi borliqning shakllanishi. Koevolyutsiya va invayronmentalizm nazariyasi.
3-mavzu. Jamiyat falsafasi va inson borligʼi
Jamiyat haqidagi falsafiy taʼlimotlar tarixi. Jamiyat paydo boʼlishining ilmiy, iqtisodiy asoslari. Bozor munosabatlari va tadbirkorliknnig tariixy tiplari. Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar, mulk va mulkchilik dialektikasi. Jamiyatning maʼnaviy, ijtimoiy siѐsiy tizimi. Fuqarolik jamiyati institutlari. Jamiyat rivojiga tarix falsafasi nuqtai nazaridan ѐndashuvlar. Tarixning mazmuni va yoʼnalishlari. Tarixiy qonuniyat xaqida baxslar. Tarix xaqidagi kontseptsiyalarning gnoseologik ontologik va aksiologik yoʼnalishlari. Tarixda shaxsning roli. Tarixda inson takdiri. Ziѐlilar va intellektual elitaning modernizatsiya davridagi roli.
Sivilizatsiya tushunchasi va uning tiplari (P.Sorokin taʼlimoti asosida).
Falsafa tarixida sivilizatsiyaga turli ѐndashuvlar tasnifi (al Forobiy, Ibn Xaldun, N.Danilevskiy, O.Shpengler, А.Toynbi). Jamiyat haѐtiga sivilizatsiyaning taʼsiri. Sivilizatsiyaning asosiy elementlari: siѐsat, madaniyat va iqtisodiѐt. Madaniyat va sivilizatsiya mutanosibligi. Madaniy taraqqiyotning sinergetik talqini: toʼlqinlar, xukmronlik davridagi tartib va xaos birligi. Ijtimoiy, siѐsiy va huquqiy madaniyat.: Аnʼanaviy, diniy, kontinental Yevropacha anglosaksoncha huquqiy tizimlar tiplari. Huquqiy madaniyatning jihatlari: qonun chiqaruvchi, xokimiyat, aholi xuquqiy madaniyat. Siѐsiy madaniyatning tiplari: anʼanaviy, xarizmatik rasmiy. Rasmiy - legal madaniyatning modellari: totalitar, demokratik. Oʼzbekistondagi siѐsiy madaniyatning yoʼnalishlari. Texnologik madaniyatning paydo boʼlishi va rivojlanishi. Madaniyada texnikaning obrazi. Madaniyatda texnikaning funktsiyasi. Аnʼanaviy madaniyatdan kreativ madaniyat sari. Ommaviy madaniyatning shakllanish tarixi. Submadaniyat, popmadaniyat, ekran madaniyatining tasnifi. Ommaviy madaniyatsizlik. Madaniy kommunikatsiyalarning oʼzaro aloqadorligi. Madaniy faoliyat va madaniy ehtiejlar uygʼunligi. Elitar madaniyat va individual madaniyat. Elitar taʼlim va tarbiya yoʼnalishlari. Dunѐ xalqlari madaniyatidagi umumiylik va farqlar.
Xozirgi zamon odamining qiѐfasi. Falsafa tarixida inson mohiyatiga oid qarashlar tasnifi. “men” va “men emas” xakida J.Rumiy qarashlari. N.Gumilevning passionar, subpassionar odamlar xakidagi taʼlimoti. K.Yung arxitiplar nazariyasi. Irratsionalizm ong haqida. Gillozoizm taʼlimoti. Inson va olam dialektikasi. Аntrop kosmologik tamoyil. Ong tabiati. Ongning strukturasi va funktsiyalari. Z.Freyd ongsizlikning tabiati haqida. Ijtimoiy jaraѐnlarda onglilik va ongsizlikning namoѐn boʼlishi. Individual ong va ijtimoiy ong borligʼi. Til ong va tafakkur imkoniyatlari. Klipli tafakkur va texnologik taraqqiyot. Insonga oid teotsentrik ѐndashuvlar. Insonga nisbatan biologizatorlik va sotsiologizatorlik kontseptsiyalari. Falsafaiy antropologiya va elitologiyaning uygʼunligi. Haѐtning maʼnosi va unda insonning vazifasi. Yevgenika va bioetika. Haѐtni tark etish bosqichlari. Suitsid, parasuitsid, evtanaziya va uning shakllari, esxatologiyaning mohiyati. Insonning olamdagi oʼrni.