O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi



Download 0,97 Mb.
bet46/70
Sana20.10.2022
Hajmi0,97 Mb.
#854738
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   70
Bog'liq
умк фалсафа (2)

Glossariy
 Agnostism – inson ob’ektiv borliqni to’liq bilishi mumkin emas, deb
hisoblaydigan falsafiy ta’limot.
 Antistsientizm – fanning jamiyat hayotidagi roli va ahamiyatini salbiy
baholaydigan falsafiy nuqtai nazar.
 Antropogen – inson faoliyati bilan bog’liq.
 Antropotsentrizm – dunyoni bilishda insonni ustun qo’yuvchi falsafiy
yondashuv.
 Aprior – tajribadan tashqarida. Inson tafakkurida tajribada ko’rilgunga
qadar, tajribadan qat’iy nazar paydo bo’lgan obraz, g’oya, tushuncha.
 Ateizm – xudoning borligini inkor etuvchi falsafiy nuqtai nazar.
 Atribut – xossa.
 Belgi – boshqa bir predmet, xossa yoki munosabatni ifodalaydigan va
muayyan xabarni uzatish, saqlash yoki unga ishlov berishda ishlatiladigan
moddiy, hissiy idrok etiladigan predmet.
 Garmoniya – bir butun narsa qismlarining o’zaro muvofiqligi.
 Germenevtika – falsafada – tarix, madaniyatni, o’zga individuallikni
tushunish san’ati.
 Gipotetik – ehtimol tutilgan, faraz qilingan, taxmin (gipoteza)ga
asoslangan.
 Globallashuv – ijtimoiy hayotning turli jabhalarida yaxlit
tuzilmalarning dunyo miqyosida shakllanish jarayoni.
 Globalistika – globallashuv va uning oqibatlari mohiyatini anglab
yetishga qaratilgan ilmiy va falsafiy tadqiqotlar fanlararo sohasi.
 Gnoseologiya – bilish nazariyasi.
 Deduktsiya – tadqiqot yoki tavsiflash metodi, usuli bo’lib, bunda
ayrim qoidalar umumiy xulosalar, aksiomalar, qoidalar, qonunlardan
tadrijiy yo’l bilan keltirib chiqariladi.
 Dezintegratsiya – butunning ayrim qismlarga parchalanishi.
 Deizm – Xudo dunyoni yaratgach, unda ishtirok etmaydi va uning
voqealari tabiiy kechishiga aralashmaydi, deb hisoblaydigan falsafiy
nuqtai nazar.
 Determinizm – barcha voqealar va hodisalarning qonuniyligi va
sababiy bog’langanligi haqidagi falsafiy ta’limot.
 Dialektika – harakat, rivojlanish, o’zgarish haqidagi falsafiy ta’limot.
 Ideal – mutlaq barkamollik, bunday barkamollik haqidagi
tasavvur.
 Ierarxiya – bir narsaning funktsional ahamiyati yoki xizmat
mavqeiga ko’ra ikkinchi narsaga, uchinchi narsaga va
hokazolarga bo’ysunishi.
 Izotrop – barcha yo’nalishlarda bir xil.
 Indeterminizm – determinizmga qarama-qarshi ta’limot.
 Integratsiya – birlashish, birikish, yaxlit bir butunning
shakllanishi.
 Introvertiv – o’ziga, o’z ichki dunyosiga qarab mo’ljal oluvchi.
 Imitatsiya – taqlid qilish, soxtalashtirish.
 Axborot inqilobi – fan-texnika inqilobining rivojlanish bosqichi
bo’lib, bunda axborot o’ta muhim resursga aylanadi.
 Irratsionalizm – borliqni oqilona mantiqiy bilish imkoniyatini
rad etuvchi nuqtai nazar.
 Kauzallik – sababiyat, sabab va oqibatning qonuniy aloqasi.
 Kommunikatsiya (keng ma’noda) – muloqot. Ekzistentsializmda –
muloqot turi bo’lib, uning yordamida «Men» o’zini boshqa odamda
topadi.
 Konstitutsiyalash – yaratish, belgilash, muayyan tashkiliy tus berish.
 Konsyumerizm – iste’mol qilishga bo’lgan kuchli ehtiyoj.
 Koevolyutsiya – birgalikda tadrijiy rivojlanish.
 Kreatsionizm – butun borliqni Xudo yaratgan deb hisoblaydigan diniy
ta’limot.
 Materializm – dunyoning moddiyligidan va ongdan qat’iy nazar
mavjudligidan kelib chiqadigan falsafiy yo’nalish.
 Metafizika – Gegeldan oldingi va hozirgi G’arb falsafasida borliqning
o’ta hissiy tamoyillari va asoslari haqidagi fan. Falsafaning sinonimi
sifatida ishlatiladigan atama.
 Metodologiya – metod haqidagi ta’limot, bilishning yangi metodlarini
yaratish tamoyillarini ishlab chiqish.
 Mistika – sirli, g’ayritabiiy, tushunarsiz narsa yoki hodisa.
 Moddiylashtirish – ma’no strukturalari, sxemalar, loyihalarning inson
faoliyatida gavdalanishi.
 Modus – predmetning unga ayrim holatlardagina xos bo’lgan muvaqqat xossasi.
 Monizm – plyuralizmga zid o’laroq, muayyan bir asosdan kelib chiqadigan falsafiy
yondashuv.
 Negativ – salbiy, biror narsaga zid.
 Noumen – mushohada yo’li bilan anglash mumkin bo’lgan mohiyat.
 Noosfera – aql-idrok sohasi yoki biosferaning shunday bir holatiki, bunda odamlarning
oqilona faoliyati biosfera rivojlanishining muhim omiliga aylanadi.
 Obraz – amaliy faoliyat va bilish jarayonida shakllangan hissiy yoki oqilona tasavvur.
 Okkultizm – maxsus ruhiy mashqlar, alohida marosimlar orqali ayrim insonlargina bila
oladigan koinotda sirli kuchlar mavjudligini e’tirof etuvchi ta’limot.
 Oppozitsiya - qarshi harakat, muayyan narsaga ochiqdan-ochiq yoki zimdan qarshilik
ko’rsatish.
 Panteizm – Xudoni tabiat bilan tenglashtiruvchi falsafiy ta’limot.
 Paradigma – mazkur davrda ilmiy hamjamiyat tomonidan e’tirof etilgan muayyan ilmiy
tadqiqot yo’nalishini belgilovchi printsiplar majmui.
 Passionar – ichki energiyaga egalik yoki o’ta g’ayratlilik.
 Permanent – doimiy, uzluksiz.
 Pertseptsiya – idrok etish.
 Ratsionalizm – aqlni bilish va odamlar xulq-atvorining negizi deb
e’tirof etadigan falsafiy yo’nalish.
 Reduktsionizm – murakkab narsa yoki hodisani soddaroq narsa yoki
hodisaga bog’lash.
 Relyativizm – bizning barcha bilimlarimiz, qadriyatlarimiz va
xulosalarimizni nisbiy, shartli deb hisoblaydigan falsafiy yondashuv.
 Refleksiya – o’z fikrlari va kechinmalarini tahlil qilishga qaratilgan
mulohaza.
 Sakral – muqaddas.
 Sensualizm – hissiy bilishning rolini oqilona bilishning ahamiyatidan
ustunroq qo’yuvchi falsafiy yo’nalish.
 Simvol – biron-bir g’oyani ifodalovchi belgi, obraz.
 Sinkretizm - qismlarga ajralmaganlik, biron-bir hodisaning noraso
holati bilan belgilanadigan har xil jinsli elementlarning aralashuvi.
 Skeptitsizm – inson bilimining ishonchliligiga shubha bildiruvchi va
barcha haqiqatlarni nisbiy deb e’lon qiluvchi falsafiy kontseptsiya.
 Stereotip – ko’pincha jamiyat tomonidan faol ilgari suriladigan va
individ tanqidsiz qabul qiladigan borliqning nisbatan barqaror va
soddalashtirilgan obrazi.
 Substantsiya – birinchi asos, barcha narsalar va hodisalarning mohiyati.
 Stsientizm – madaniyat tizimida, jamiyat hayotida fan rolini
mutlaqlashtirish.
 Tabu – biron-bir narsa, harakat, so’zga nisbatan belgilanadigan diniy
taqiq.
 Teologiya – diniy ta’limotlar tizimi.
 Teotsentrizm – dunyoni tushunish markaziga Xudoni qo’yuvchi falsafiy
yondashuv.
 Texnogen – texnika bilan bog’liq, uning ta’siri bilan belgilangan.
 Texnokratik – texnikani birinchi o’ringa qo’yuvchi.
 Texnooptimizm – turli muammolarni yechishda fan-texnika
taraqqiyotining rolini oshirib ko’rsatuvchi falsafiy yondashuv.
 Texnopessimizm – fan-texnika taraqqiyotini jamiyat va tabiat
tanazzulining manbai va omili deb e’lon qiluvchi falsafiy yondashuv.
 Texnotron jamiyat – kompьyuter inqilobi bosqichiga kirgan jamiyat.
 Transtsendental – o’ta umumiy.
 Universum – yagona Olam, yaxlit dunyo.
 Fauna – barcha turdagi hayvonlar majmui.
 Fenomen – insonga hissiy bilish tajribasida berilgan hodisa.
 Fenomenologiya – bevosita kuzatish mumkin bo’lgan ideal
mohiyatlar sifatidagi fenomenlar haqidagi falsafiy ta’limot.
 Flora – o’simliklar dunyosi.
 Fluktuatsiya – o’zgarish, belgilangan parametrlardan tasodifiy og’ish.
 Futurologiya – kelajak haqidagi fan.
 Evolyutsion epistemologiya – bilishni jonli tabiat evolyutsiyasining
momenti va uning mahsuli sifatida o’rganuvchi fan.
 Evristik – ijodiy, noma’lum narsalar va hodisalarni bilishda sakrashni
amalga oshiruvchi.
 Egalitarizm – umumiy tenglikni targ’ib qiluvchi g’oyaviy-siyosiy oqim.
 Ekzistentsializm – diqqat markazida hayotning ma’nosi, inson
erkinligi va mas’uliyati muammolari turuvchi falsafiy yo’nalish.
 Ekologiya – jonli mavjudotlarning o’zini qurshagan muhit bilan o’zaro
munosabatlari haqidagi fan.
 Ekologik muammo – jonli organizmlarning atrof muhit bilan
muvozanatining buzilishi.
 Ekologik tanglik – ekologik muammoning keskinlashuvi,
bunda uning oqibatlari orqaga qaytarib bo’lmaydigan
xususiyat kasb etadi.
 Eksplikatsiya – u yoki bu predmet (yoki madaniyat
ob’ekti)ning mohiyatini aniqlash, uning mazmunini keng
tavsiflash.
 Ekstravertiv – sirtga qaratilgan.
 Empirizm – hissiy idrok etish va tajribani bilishning asosiy
manbai deb hisoblaydigan falsafiy ta’limot.
 Empirik – tajribada ko’rilgan.
 Etimologiya – u yoki bu so’z yoki iboraning kelib chiqishi.
 Epistemologiya – bilish haqidagi falsafiy ta’limot.
 Etnogenez – xalqlar yoki millatlarning kelib chiqishi.
 O’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish – o’zining betakror
mohiyatini faoliyatda namoyon etuvchi va gavdalantiruvchi
har bir individ axloqiy faoliyatining maqsadi.




Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish