Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

Fazoviy ma’lumotlar modellari.
Har qanday GAT ning ma‘lumotlar bazasi 
fazoviy ma‘lumotlar modeli deb nomlanuvchi fazoviy ma‘lumotlarning raqamlar 
shaklidaqi ifodasidan iborat.Bunday modellar mavjud ob‘yektlarni raqamlar 
tarzidagi formallashgan ifodasining mantiqiy qoidalarini akslantiradi. 
An‘ana bo‘yicha fazoviy ma‘lumotlarning tayanch modellarini alohida 
ajratishadi: 

---

124 

vektorli modellar.Ular topologik vektorli va notopologik vektorli modellarga 
bo‘linadi; 

rastrali modellar; 

regulyar- yacheykali modellar( rastrali modellarga o‘xshash modellar); 

kvadratomik modellar.
Bu modellar to‘g‘risidagi batafsil ma‘lumotlar 4.2, 4.3 paragraflarda keltirilgan. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari modellari.
Fazoviy 
ob‘yektlarning format modellarini ma‘lumotlar bazasining tarkibiy tuzilishini va 
uni kompyuterda boshqarishning dasturiy modelini belgilab beradi. Qabul qilingan 
qoidalarga binoan GAT faylda ma‘lumotlar bazasini boshqarishning mavjud 
kompyuterlashtirilgan tizimlari asosida quriladi. Ma‘lumotlar bazasi va ularni 
boshqarish tizimlari modellari to‘g‘risidagi batafsil ma‘lumot (4.6, 4.7 
paragraflarda) keltirilgan. 
Fazoviy modellar har bir tuzilayotgan GAT yoki xarita uchun asos 
hisoblanadi va yerdagi ob‘yektlar va jarayonlarning o‘zaro aloqasi, harakati va 
fazoviy joylashuvini tushuntrish, tahlil qilish va ifodalash uchun qo‘llaniladi. 
GATning asosiy maqsadi bo‘lmish fazoviy tahlil va fazoviy modellash har xil 
usullarda amalga oshirilishi mumkin. Odatda GATni qo‘llash natijasining mahsuli 
bo‘lmish xarita geotizimni modellashtirish va tasvirlash vositasi hisoblanadi. Biroq 
xaritalardagi qatlamlar bilan kompyuterda interaktiv ishlanganda xaritada yaqqol 
mavjud bo‘lmagan yangi informatsiya yaratilishi mumkin. GAT ma‘lumotlar 
bazasida taqdim etilgan ma‘lumotlarni jamlab, matematik qoidalar yordamida 
xududdagi ba‘zi bir jarayonlarini modellashni bajarish imkoniyatini beradi. 
Giperfazoviy modellashtirish usullari ko‘p parametrli tasniflash, abstrakt yuzalarni 
tasvirlash, ma‘lumotlarni interpolyatsiya va ekstropolyatsiyalash, jarayonlarini 
eksperimental prognoz va yechimlar qabul qilish modellarini yaratish ishlarini 
o‘zida mujassam etgan [24,-b.26].

---

125 
Zamonaviy kompyuter texnoligiyalari interpolyatsiyani noana‘naviy 
usullarda taqdim etishdan foydalangan holda (virtual va multimediyali 
ko‘rinishlarda) dinamik modellarni tuzish imkoniyatini beradi [24,-b.322,325].
Ular 
ob‘yektlar, hodisalar, belgilar o‘rtasidagi bog‘liqlik, har xil
vositalar bilan ifodalangan ( matn, mavzu, grafika yoki video ketma-ketliklar) 
o‘xshash aloqa turlarini birlashtirishga sharoit yaratadi [45,-b.184,186].