Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

3.5
 
. GAT da geografik ma’lumotlarni taqdim etish. 
GAT asosan ikki xil ma‘lumotlar turini o‘z ichiga oladi: ob‘yektlarning 
joylashishi o‘rni va xossasi; 
joylashish o‘rni – geografik ob‘yektlarning yer ustidagi fazoviy xususiyatini 
ifodalasa, xossasi sifat ko‘rsatgichlarini belgilaydi [37,-b.18-20]. 
Faraz qilaylik joy uchastkasida o‘rmon, ko‘l, daryo, yo‘l, uy va quduq mavjud 
bo‘lsin.

---

60 
Joy uchastkasining modeli yoki xaritasi, mavjud ob‘yektlarni ma‘lum bir 
simvollar (belgilar) dagi tasviridan iborat bo‘ladi, ya‘ni quduq bu nuqta yoki 
simvol, daryo va yo‘l bu chiziq, o‘rmon va yo‘l esa polygon (14-rasm). 
14-rasm.
Joy uchastkasi va uning xaritadagi tasvirlari 
Nuqta GATda to‘g‘ri burchakli (x,y) yoki geografik (φ,λ) sistemadagi 
koordinatalar orqali aniqlanadi. Nuqtaning uzunligi yo‘q, lekin simvol sifatida 
ma‘lum bir o‘lchamlarda tasvirlanishi mumkin. Chiziqning uzunligi bor , lekin 
xaritadagi kengligini ahamiyati yo‘q. Masalan , xaritada yug‘on qilib tasvirlangan
davlat chegarasi biron bir tuman chegara kengligini nisbatan chegaralishini 
ifodalamaydi (15-rasm). 
Poligonlar esa nuqtalar va ularni tutashtiruvchi chiziqlardan iborat bo‘lib, 
mavjud borliq to‘g‘risida tasavvur beradi. 
Nuqtalar simvollar, chiziqlar va alohida iboralar GAT da oddiy ob‘yektlarni 
tashkil etadi, birgalikda esa murakkab ob‘yektga aylanadi. Raqamli xaritadagi 
oddiy ob‘yekt GAT da o‘zgartirilganda avtomatik tarzda murakkab ob‘yektga 
aylanadi. 

---

61 
15-rasm.
GAT ning asosiy unsurlari. 
Xaritadagi ma‘lumotlarni EHMda kodlash quyidagicha amalga oshiriladi. 
Poligonlar oxirida ikkita koordinata bilan mustahkamlangan (belgilangan) chiziqli 
segmentlarni o‘z ichiga olgan hosilalar sifatida taqdim etiladi. Yonma-yon bir-
biriga tutash yuzalar zanjirini ifodalovchi chegara chiziqlar ikki marotaba har bir 
xalqa uchun alohida kodlanadi. (16-rasm) 

---

62