Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

razgrafka, 
proyeksiyalar
, 
masshtablar qatoridagi 
raqamli va elektron xaritalarning turlari, foydalaniladigan atamalarning 
izohi; 
3)
Kartografik ma‘lumotlarni kodlash va raqamli taqdim etish, tasniflash 
qoidalari; 
4)
Ma‘lumotlar sifati to‘g‘risidagi informatsiyani taqdim etish va kodlash 
usullari (aniqligi, to‘liqligi, ziddiyatsizligi) va raqamli ma‘lumotlarni 
o‘zini ta‘riflab beruvchi informatsiya (metama‘lumotlar); 
5)
Fazoviy va nofazoviy primitivlar turlarining ta‘rifi, shuningdek ularni 
kodlash usullari; 
6)
Almashuv fayllari va ma‘lumotlar tuzilmasining ta‘rifi; 
7)
Foydalaniladigan informatsiya tashuvchilari ro‘yxati va istemolchilar 
orasidagi almashuv bayonnomasi mexanizimining ta‘rifi. 
Fazoviy ma‘lumotlarni tartibga soluvchi yana bir hujjat bu ―Geografik 
ma‘lumotlar, metama‘lumotlar‖ davlat standarti. 
 
 
 

---

182 
9.3. Konchilikdagi geoaxborot tizimlar. 
Konchilik ishlab chiqarishning ilmiy va amaliy masalalarini yechishga 
mo‘ljallangan GAT texnologiyalari asosida yaratilgan avtomatlashtirilgan 
kartografik axborot tizimlar keng qo‘llanilmoqda. Masalan: 
1)
Konchilik sanoati xududlarini ekologik ekspertiza qilish tizimi; 
2)
Ko‘mir va slanets konlari bo‘yicha informatsion tizim; 
3)
Konchilik kompaniyalari korxonalaridagi konchilik ishlarini rivojlantirish 
rejalarini monitoring qilish informatsion tizimi; 
4)
Komir konlarini yer osti usulida qazib olishda yer sirtidagi 
deformatsiyalarni prognozlash GATi; 
5)
Konchilik ishlarini rejalashtirish va geologo-marksheyderlik hujjatarini 
yuritishning GATi. 
Bu tizimda fazoviy tarqalgan ma‘lumotlar asosan uch ko‘rinishda taqdim etilgan: 
-
nuqtalar; 
-
ko‘pchiziqlar; 
-
poligonlar. 
Ular axborot qatlamlari to‘plamlari sifatida tashkil etilgan bo‘lib, 10 ta asosiy va 
18 ta turdagi shaxta maydonining ob‘yektlarini modellashtirgan. Jumladan: 
1)
Yer ajratmasi (poligonal topologiya); 
2)
Suv inshootlari (poligonal topologiya); 
3)
Shaxta maydoning texnik chegarasi (poligonal topologiya); 
4)
Ko‘mir qatlami izogipsasi (chiziqli topologiya); 
5)
Geologik uzulish chiziqlari (chiziqli topologiya); 
6)
Yer ostidagi cho‘ziq kon lahimlari (chiziqli topologiya); 
7)
Ko‘mir qazib olingan maydonlar (poligonal topologiya); 
8)
Ko‘mir qazib olinadigan kavjoy o‘rni (chiziqli topologiya); 
9)
Seliklar (polygonal topologiya). 

---

183 
Maskur tizim quyidagi masalalarning yechimini ta‘minlab beradi. 

konchilik ishlari plani va boshqa grafikaviy hujjatlarni avtomatlashtirgan 
tarzda tayyorlash; 

konchilik ishlari planlarini to‘ldirib berish va teodalit tarmoqlarini 
hisoblash; 

geologik ma‘lumotlar bazasini olib borish; 

gipsometrik planlarni, ko‘mirning sifati ko‘rsatkichi xaritasini, ko‘mir 
qatlami fazoviy tarqalish planini; 

konchilik ishlarini rejalashtirish va shaxta maydonini uchastkalarga 
bo‘lishni. 
Yuqorida keltirilgan axborot tizimlarini joriy etish uchun o‘zimizda va xorijda 
brend darajasida tanilgan GATlar