Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

MapInfo, ArcInfo, AutoCAD, Map. 
Bu dasturlar ham xorijiy 
kompaniyalar yoki ularning distribiyutirlari tomonidan taqdim etiladi. Bunday 

---

179 
dasturlar ham o‘zlashtirish va joriy etish uchun murakkab, chunki ibtidoda ular 
boshqa masalalrni yechishga mo‘ljallangan bo‘lgan. Funksional ifodalash bilan 
konchilik ishlab chiqarish masalasi yechilib qolmaydi. Ular ham shuningdek 
konchilik korxonasining xususiyatlarini hisobga olmagan. Dastur sotib olingandan 
keyin kompaniya bilan aloqa uzilib qolishi uni joriy etishga to‘siq bo‘ladi. 
Umuman olganda dasturlarni ishlab chiqish sezilarli darajada moliyaviy va 
intelektual resurslarni talab qiladi, shuning uchun ham bu ishlar tajribali jamoa 
tomonidan ishlab chiqarilishi maqsadga muvofiq. 
GATga o‘xshash yuqoritexnologik dasturiy mahsulotlarni yaratishda 
tadqiqotlarni moliyalashtirish muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekiston mineral xomashyo 
bazasini rivojlantirish, strategic ahamiyatga molik (rangli metallar, radioktiv va 
nodir hamda noyob metallar) konlarni o‘zlashtirishda to‘liq xorijiy dasturiy 
mahsulotlarga ishonib qolish ma‘lum bir sabablarga ko‘ra to‘g‘ri bo‘lmaydi. 
Mavjud qonunchilik doirasida fazoviy ma‘lumotlar infrastrukturasi ochiq 
tizim hisoblanadi. Shuning uchun ham koordinatalar tizimi, kartografik 
ob‘yektlarning tasvirlanish aniqligi, distansion zondlash ma‘lumotlardan 
foydalanish mumkin bo‘ladi. 
Deshifrovkalash natijalariga tayangan har qanday kartografik mahsulot inson 
kashf etgan asar. U suratga va ortofoplanga biror bir chiziqni chizishi bilan o‘ziga 
ma‘suliyatni olgan bo‘ladi. Shunday qilib operator yoki u ishlaydigan tashkilot 
to‘liq ma‘suliyatni har bir mahsulot sifati uchun o‘z bo‘yunlariga olishlari shart.
Ma‘lumotning maxfiyligi, dolzarbligi va to‘g‘riligi yuzasidan aytilgan 
barcha fikrlarni inobatga olgan holda kadastr maqsadlari uchun har xil 
masshtabdagi ortofoto tasvirlar negizida raqamli asos yaratish to‘g‘risida yechim 
qabul 
qilingan. 
(1:2000 
masshtabli 
urbanizatsiyalangan 
va 
1:10000 
urbanizatsiyalanmagan xududlar uchun). 
Shu tariqa asos bo‘lgam ortofotoplanlarga kerakli masshtab va koordinatalar 
tizimida ligetin vektorli qatlar qoshiladi. Ishlab chiqarish tashkilotlarining o‘zlari 

---

180 
kartografik asosni yaratishning boshlang‘ich bosqichida shug‘ullanishlari mumkin, 
keyin bu ma‘lumotlar kadastr tashkilotlariga uzatilishi kerak va u navbatdagi 
yangilanishgacha ishlatiladi. 
Ortofoto tasvir asosida barchaga manzur bo‘ladigan ma‘lumotlar 
almashadigan rivojlangan infratuzilma zarur. Har hil formatli va darajali 
saqlanadigan ma‘lumotlarni, shu jumladan internetdagi, almashtirish muammolari 
mavjud bo‘lib, ular hukumatlar darajasida hal qilinmoqda. 
GATni ishlab chiqaruvchi va foydalanuvchilari bilan muvofaqqiyatli 
hamkorlikning muhim unsurlaridan biri bu fazoviy ma‘lumotlarni saqlash va ularni 
qayta ishlash, shu jumladan internet tarmog‘ida standartni yaratishdir. standartlar 
va fazoviy ma‘lumotlar formatlarini ishlab chiqish bo‘yicha milliy qumitalardan 
tashqari ushbu muammolarning yechimi bilan shug‘ullanadigan xalqaro 
tashkilotlar mavjud. 
Geografik ma‘lumotlarni belgilash tili Yevropa standarti, Geography Markur 
Language (GML) Estafette 2003 yil 20 fevralda tayyorlangan edi. 
GMLni yaratishdan maqsad open GIS Consortium (OGC) standarti 
yordamida internet tarmog‘i orqali fazoviy ma‘lumotlar bilan oson va ochiq 
almashuv mumkinligini ko‘rsatish edi. 
Geography Markur Language fazoviy va atributiv ma‘lumotlarni XML-
kodlashga asoslangan. Bu format istemolchilarga WEBda geoma‘lumotlarni chop 
etish va almashtirish uchun shaffof va standart muhitni tashkil etish imkonini 
yaratadi. 
Geomedia, Inter-graph GIG mahsulotlari yordamida oltita tashkilot GML 2 
spesifikatsiyasidan foydalanib, navbat bilan tafovutsiz va xatosiz bir –birlariga 
muayyan ma‘lumotlar-1:10000 masshtabli Niderlandiyaning butun xududini 
qoplagan vektorli raqamli xaritani uzatishga muyassar bo‘ldilar. 

---

181 
Masalan Rossiya federatsiyasida electron va raqamli xaritalar bilan 
almashuv uchun ―Fazoviy ma‘lumotlar, electron va raqamli xaritalar‖ standarti 
ishlab chiqilgan va texnik izoh keltirilgan. Standartda shartli belgilar tizimiga, 
almashuv formatiga, raqamli yozuvlarga, kodlash va tasniflash tizimi talablariga 
nisbatan belgilash va qisqartmalar, qoidalar, normativ ilovalar, qo‘llanish sohalari 
bayon qilingan. 
Standartning mazmuni quyidagi asosiy mavzularni o‘z ichiga oladi: 
1)
Ma‘lumotlarni taqdim etish usuli asosiga qo‘yilgan electron va raqamli 
xaritalarning konseptual va mantiqiy modeli; 
2)
Koordinatalar tizimi va