Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

Map Edit (
Rezident, Moskva
 ) .
Ko‘p sonli poligonalli ob‘yektlar bilan ishlash uchun qulay. Vektorli tasvirlar 
eksport vaqtida transformatsiyalashganligi uchun ixtiyoriy proyeksiyalarda 
tayantirlishi mumkin. 
Bugungi kunda ushbu dasturlar geoaxborot texnologiyalarda jumladan 
electron topografik, geologic xaritalar yaratishda keng qo‘llanilmoqda. Bu ishlarni 
amalga oshirishda vektorli va rastrali modellar alohida o‘rin tutadi. 
6.4 Uch o’lchamli modellar 
Geoaxborot tizimlarning ko‘rilgan modellarida asosan ikki o‘lchamli (2D) 
ma‘lumotlar qo‘llanilganligiga guvoh bo‘ldik. Ma‘lumotlarga qaraganda ba‘zi bir 
GAT lar 2,5 o‘lchamli fazoda faoliyat yuritadi [34,-b.11; 44,-b.311-315]. 
Bunda Z otmetkasi relyefning raqamli modeli orqali nuqtaga ( X,Y ) 
atribitiv ( aniq bir belgi ) sifatida tayantirilgan holda uchinchi o‘lcham sifatida 
qo‘llanilgan. 
Hozirgi kunda integratsiyalashgan mavjud informatsion muhit uchun to‘liq 
uch o‘lchamli ma‘lumotlarga o‘tish amalga oshirilmoqda. Hatto vaqt 
parametrlarini hisobga olgan holda ko‘p o‘lchamli operatsiyalarni bajarish ham 
mumkin bo‘lib qoldi. Atrof borliqni o‘ziday qilib tasvirlashga bo‘lgan zarurat uch 
o‘lchamli ( 3D ) modellashga o‘tishni taqozo etmoqda.
Sirtlarning hajmiy-fazoviy modelini yaratishda ikkita bir-biriga prinsip 
jihatdan o‘xshash bo‘lmagan yondashuv mavjud [17,-b.140]: 

---

131 
1.Relyefning 
qiymati 
berilgan 
nuqtalar 
oraisda 
rastralanmagan 
uchburchaklar tarmog‘i asosida (TIN-modellar) sirtning hajmli tasviri yaratiladi. 
Bu asosan geodezik triangulyatsiya tarmog‘ini eslatadi. Ana shu prinsiplikka 
asosan 
3D Analyst
dasturi yaratilgan 
TIN(trangle irregular network) 
uchburchaklarning rostlanmagan (tartibga keltirilmagan) tarmog‘i . 
2. Model yaratilishi kerak bo‘lgan topografik sirt n
*
m o‘lchmli to‘g‘ri 
burchakli gridlar-to‘rlarga bo‘linib, to‘rning har bir ko‘zi-yacheykalarga balandlik 
qiymati beriladi. Bu qiymat interpolyatsiyalashning biror-bir usulidan foydalangan 
holda aniqlanadi. Ana shu prisipiallik asosida 
Spatial Analyst
dasturi ishlab 
chiqilgan. 
Dasturlar bilan ishlaganda vizuallash- EHM prosessori ekranida tasvirni 
ko‘rish va nazorat qilish uchun