Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

6.3. Vektorli va rastrali modellar 
Vektorli model-bu koordinatalar vositasida fazoviy ob‘yektni taqdim etish 
bo‘lib, u ob‘yektning geometriyasini uning fazoviy joylashish doirasiga bog‘liq 
holda ifodalaydi. Yuzaki chiziqli va nuqtali ob‘yektlarni ifodalash uchun vektorli 
modeldan foydalaniladi. Bu ob‘yektlar odatda koordinatalar aylanmasida 
identifikatsiyalanadi. Ushbu omil tufayli vektorli model degan nom olingan.
Nuqtalarning o‘rni ikki yoki uch o‘lchamli fazoda koordinatalarni oddiy 
yig‘ish orqali ifodalanadi. Chiziq esa koordinatalarni ma‘lum bir tartibda 
yig‘ishdan hosil bo‘ladi. Yopiq chiziqlardan tashkil topgan chegara orqali 
ifodalanadi (28(a) rasm). Bunday modellar borliqni ko‘rsatib beruvchi ob‘yektli-
oriyentatsiyalangan modellashga binoan diskret ob‘yektlarni taqdim etish uchun 
juda qulay. Vektorli modellar topografik ma‘lumotlar va ob‘yektlar chegaralarini 
taqdimoti uchun mos keladi. Ma‘lumotlarning vektorli topologik-modellari 
vektorli modellarning bir ko‘rinishi bo‘lib, topologik munosabatlarni ifodalaydi. 
Rastrali model- 
bu fazoviy ob‘yektlar va ularning uzluksiz geografik 
o‘zgaruvchanligini to‘r ko‘zi (yacheyka) ning eng so‘nggi o‘lchami-rastralar 
to‘plami orqali aerosiyomkalangan taqdimoti. 
Rastrali modellar (28(b) rasm) geografik maydonlar modeliga mos ravishda 
ma‘lum bir hududda uzluksiz tarqalgan ma‘lumotlarni saqlash va tahlil etish uchun 
eng qulay mexanizm. Rastra avval ta‘kidlaganimizdek kodlangan unsurlar 
(piksellar) matritsasidan iborat bo‘lib, ob‘yektning tegishli sinfi yoki tasvirlash 
rangini identifikatsiyalaydi. Piksellarning qiymatlarini o‘lchash, hisoblash yoki 

---

126 
interpolyatsiyalash natijalariga teng bo‘ladi . Rastrali modellarga ma‘lumotlarning 
uzluksiz taqsimotini modellashtirish va tahlil qilishda foydalanish uchun GAT da 
joylashtirilgan gridlar (uzluksiz to‘rlar, GRID) ham kiradi. Gridlar vektorli 
ma‘lumotlar asosida tuzilishi mumkin. Rastraning o‘lchash( siyraksizlanishi)ni 
xarita yoki joy chizmasining murakkabligi va masshtabiga qarab tanlanadi, ammo 
texnik noqulayliklar bir to‘plam ichida tanlanmaning chastotasini o‘zgartirishga 
yo‘l qo‘ymaydi.