Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

fazoviy jarayonlarni 
ta‘rifi asosida bir necha g‘oya 
yotibdi. Fazo doirasida barcha ob‘yektlar tartibga keltiriladi. Fazo qolip bo‘lib, 
birorta ob‘yektni aniq o‘rnini, o‘zaro joylashishini va bir-biriga bog‘likligini 
aniqlashda asos deb qabul qilingan. Bunda fazo bir necha tushunchalarni o‘z ichiga 
olib, fazoviy jarayonlarni tushunishga va tushuntirib berishda qo‘llaniladi.
Misol uchun, fazoviy yaqinlik oshgan sari nuqtalarning o‘zaro tortilish kuchi 
oshadi va, aytaylik, bu joyga boshqa uzoqroqdagi joylarga ko‘ra ko‘proq mijoz 
yoki xaridor kelishi mumkin. Matematik statistika apparatidan foydalanib, fazoviy 
ko‘rsatkichlarning miqdorlari hisoblanadi. Misol uchun, ish bilan bandlikni 
hududiy xilma-xilligi, sog‘liq statistikasini hududiy o‘zgarib turishi va h.k. 
o‘rganiladi. Atrof muhitga tegishli jarayonlar, masalan, atmosfera, okeandagi 
jarayonlar fazoviy ko‘rsatkichlar orqali tekshiriladi. Fazoni o‘lchash ko‘rsatkichlari 
esa xilma-xilligi va o‘lchami bilan ajralib turadi va ular katta maydondagi ekologik 
jarayonlarining, yoki shahar ichidagi kichik ko‘chaning fazoviy ko‘rsatkichlari 
ham bo‘lishi mumkin. 
Ilmiy qurol bo‘lib, geoaxborot fani dunyodagi fazoviy jarayon va hodisalarni 
o‘rganish va tushuntirib berishda o‘z maqsadini va muhimligini ko‘radi. 
 
5.2. Fazoviy ma’lumotlarni tahlil qilishning asosiy funksiyalari 
So’rovnomaga ko’ra ob’yektlarni tanlash: 
monitor ekranida kursor bilan 
ko‘rsatilgan ob‘yekt xarakteristikalarini topish va teskari operatsiya, berilgan 
atributlarga ko‘ra ob‘yektlarni ajratish masalalari eng oddiy so‘rovnoma bo‘lib 
hisoblanadi. 
So‘rovnomalarning murakkab turiga misol tariqasida ob‘yektlarni bir necha 
belgilarga ko‘ra tanlash, masalan, ob‘yektlarning bir-biridan uzoqliligiga ko‘ra 
tanlash, turli qatlamlarda joylashgan, lekin ustma-ust keltirilgan ob‘yektlar va h.k. 
Aniq shartlar asosida ma‘lumotlar tanlash uchun SQL – so‘rovnomalardan 
foydalaniladi. Murakkablik darajasi turlicha bo‘lgan so‘rovnomalar bajarish uchun 

---

106 
matematik va statistik funksiyalardan, ob‘yektlarni fazoda o‘zaro joylashuviga 
nisbatan tanlash imkonini beruvchi geografik operatorlardan foydalaniladi.